Σταφιδοπαραγωγή και Σταφιδεμπόριο στην Αχαΐα τον 19ο αιώνα.

Χρήστου Αθαν. Μούλια

Δικηγόρου – Συγγραφέα

Η ιστορία κάθε τόπου συνδέεται άμεσα με τις οικονομικές σχέσεις που διαμόρφωσαν και επηρέασαν την εξέλιξή του. Για την Πάτρα και την περιοχή της, μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι σχέσεις αυτές εξαρτήθηκαν από τις διακυμάνσεις και τις παραμέτρους της σταφιδοπαραγωγής και του σταφιδεμπορίου, που ήταν η κύρια οικονομική δραστηριότητα της πόλης.

Πολύ νωρίς η πρωτεύουσα της Αχαΐας έγινε το κατ’ εξοχήν εξαγωγικό κέντρο της σταφίδας που καλλιεργείτο σε 66 σταφιδοπαραγωγά μέρη της Αχαΐας και των γειτονικών περιφερειών Ήλιδας και Αιγίου, της Αιτωλοακαρνανίας και της Μεσσηνίας, ενώ ο ρόλος των λιμανιών Αιγίου και Κατακώλου ήταν συμπληρωματικός. Το δίκτυο αυτό απαρτίσθηκε από πόλεις σκάλες (Αίγιο, Κόρινθος, Ναύπακτος, Μεσολόγγι, Καλαμάτα), όπου συγκεντρωνόταν η παραγωγή της ενδοχώρας και οργανωνόταν η αποστολή της στην Πάτρα, δια θαλάσσης, με μικρά ιστιοφόρα. Εκεί υπήρχαν μεσίτες, παραγγελιοδόχοι, αποθηκάριοι και αντιπρόσωποι, που φρόντιζαν για τη ροή του προϊόντος προς το μεγαλοεξαγωγέα των Πατρών.

ΕΙΔΑΜΕ ...

Επιμέλεια:
Φάνης Ζαχαράτος
Εύη Ρεμπούτσικα

RING

Μια παράσταση που σκιαγραφεί τις σύγχρονες ερωτικές σχέσεις, με τα ναδίρ και τα ζενίθ τους, τον έρωτα, τον ενθουσιασμό αλλά και την απογοήτευση και την ανία που προκαλεί η ρουτίνα του
έγγαμου βίου. Η "υπερκινητική" σκηνοθετική ματιά του Θανάση Τσαλταμπάση,
με την εκρηκτική απόδοση του ρόλου του και τη ρεαλιστική ερμηνεία της Μαρίνας Καλογήρου, συνθέτουν μία παράσταση που αξίζει να τη δείτε και τελικά να αναρωτηθείτε πρόκειται για
"δακτυλίδι" ή για "πεδίο μάχης";




ΡΩΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΕΤΑ ΓΙΑ 2













Μια εντελώς ξεχωριστή και πρωτοποριακή ματιά σε ένα από τα πλέον κλασσικά έργα του Σαίξπηρ. Η ομάδα "ΙΔΕΑ" αποτελούμενη από τρεις νέους και γεμάτους ενέργεια καλλιτέχνες εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις δυνατότητές τους, μέσω της ενσάρκωσης όλων των χαρακτήρων του έργου.

Ζωντανή μουσική, στοιχεία σύγχρονου και hip hop χορού και μινιμαλιστική σκηνογραφία δημιουργούν μια performance έξω από τα καθιερωμένα. Έντονη εναλλαγή συναισθημάτων με το τραγικό και κωμικό στοιχείο να διαδέχονται το ένα το άλλο. Συγκινεί και διχάζει...


ΟΙ ΜΙΚΡΟΑΣΤΟΙ




Το σπουδαίο και πάντα επίκαιρο έργο του Μάξιμ Γκόρκι μεταφέρεται στη σκηνή Απόλλων του ΔΗΠΕΘΕ ΠΑΤΡΑΣ υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Κώστα Καζάκου.
Δεκαέξι χρόνια πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση ο παλιός, πατριαρχικός και συντηρητικός κόσμος είναι στη δύση του δίνοντας τη σκυτάλη στο νέο αιώνα με τις κοινωνικές εξελίξεις που θα στιγματίσουν την παγκόσμια ιστορία. Η συνεχής πάλη ανάμεσα στο νέο και το παλιό, στην ελευθερία της επιλογής και την επιβολή της πατρικής εξουσίας και το χάσμα των γενεών είναι οι πυλώνες
του έργου. Ένα αλληγορικό και ρεαλιστικό δράμα που μέσω του ψυχολογικού τέλματος της Τατιάνα (Κοραλία Καράντη) και του αδερφού της Πιότρ (Αλμπέρτο Φάις) θέτει το θεατή σε μια ενδοσκόπηση αναφορικά με την ανεξαρτησία του πνεύματος.

ΉΤΑΝ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ



Το συναρπαστικό έργο του Άρθουρ Μίλλερ, που μας μεταφέρει στη μεταπολεμική Αμερική, αποτελεί μία κραυγή ενάντια στην ιδιοτέλεια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ο Δημήτρης Καταλειφός σε μια εξαιρετική ενσάρκωση ενός επιτυχημένου  επιχειρηματία που πλούτισε- ίσως και όχι με τον πιο έννομο και ηθικό τρόπο- κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου μεταφέρει επί σκηνής την επίπλαστη ευτυχία μιας οικογένειας που βασίζεται σε μυστικά και ψέματα. Καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης τίθενται στους θεατές ηθικά διλήμματα για τα όρια της ατομικής ευθύνης και το άλλοθι της οικογενειακής ευμάρειας απέναντι στο κοινό καλό. Αγνός έρωτας, στοργική μητρική και πατρική αγάπη, υψηλά ιδανικά και ανατροπές μέχρι το τέλος. Καθηλωτική η ερμηνεία της Δανάης Επιθυμιάδη στο ρόλο της Άνν.

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ ΤΗΣ ΣΤΑΦΙΔΑΣ

Του ιστορικού Βασ. Κ. Λάζαρη

Η σταφιδική κρίση στον ελλαδικό χώρο, κυρίως στο τελευταίο τέταρτο του 19^ου και στο πρώτο τέταρτο 20^ου αιώνα (μια κρίση με γενεσιουργές αιτίες την υπερπαραγωγή του προϊόντος της σταφίδας και την σταδιακή μείωση της απορρόφησής του από τους ξένους) καταβλήθηκαν προσπάθειες να αντιμετωπισθεί με ένα πλήθος αναποτελεσματικών μέτρων, όπως η θέσπιση του παρακρατήματος και στη συνέχεια η ίδρυση της Σταφιδικής Τράπεζας με έδρα την Πάτρα. Η εν λόγω Τράπεζα ειδικά, που πολύ γρήγορα μεταβλήθηκε σε άντρο ληστών, αποδείχτηκε παράλληλα εντελώς ανίκανη να ανταποκριθεί στους σκοπούς της ίδρυσής της, με αποτέλεσμα τον μαρασμό της και την πλήρη αδυναμία της να αποτρέψει την συνέχιση της πτώσης της τιμής του σταφιδικάρπου στις αγορές του εξωτερικού. Έτσι, δεν άργησαν να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την άμεση παρέμβαση του αγγλικού παράγοντα στο θέμα και συγκεκριμένα για την πρότασή του προς την κυβέρνηση του Θεόδ. Δεληγιάννη αναφορικά με την ίδρυση μονοπωλίου της σταφίδας, κάτω φυσικά από τον έλεγχο Άγγλων κεφαλαιοκρατών.

Εργάτες μεταφέρουν σακιά με σταφίδα-1890 

Η ίδρυση ωστόσο του μονοπωλίου αυτού, που επιδίωκαν οι εν λόγω βρετανοί κεφαλαιούχοι, ήταν ασύμφορη για τους μεγαλοσταφιδεμπόρους στην Ελλάδα και για τους συναδέλφους τους στην Αγγλία, με τους οποίους αυτοί συναλλάσσονταν, και οδηγούσε συνεπώς σε σύγκρουση συμφερόντων – κατά τον γενικό άλλωστε κανόνα της υποχρεωτικής ύπαρξης αντιθέσεων μεταξύ των διαφόρων οικονομικών στοιχείων, που συγκροτούν την βάση του κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Δημιουργούσε όμως ταυτόχρονα το ενδεχόμενο της ίδρυσης του μονοπωλίου κάποιες αντικειμενικές συνθήκες, που θα επέτρεπαν στους μικρούς κυρίως καλλιεργητές της σταφίδας στην Πελοπόννησο να λυτρωθούν από την εκμετάλλευση των εγχώριων εμπόρων, οι οποίοι, χωρίς να κοπιάζουν, σωρεύανε από την διακίνηση του προϊόντος προσωπικό πλούτο.  

Έτσι, το μονοπώλιο, αν και αποτελούσε επιδίωξη συγκεκριμένων ξένων κεφαλαιοκρατών, αντιμετωπίστηκε ευνοϊκά από τους πελοποννήσιους αγρότες, οι οποίοι μάλιστα προχώρησαν για την υποστήριξή του σε δυναμικές κινητοποιήσεις. Συγκεκριμένα, στα Τσουκαλέικα, στο Μιντιλόγλι, στα Ροΐτικα και στα Βραχνέικα πραγματοποιήθηκαν μαχητικές διαδηλώσεις, ενώ στην Ηλεία οι σταφιδοπαραγωγοί μπήκαν στον Πύργο, κατέλαβαν το τηλεγραφείο και τον σιδηροδρομικό σταθμό και κατέστρεψαν τα περισσότερα δημόσια καταστήματα. Ανάλογες εκδηλώσεις σημειώθηκαν στην Αμαλιάδα, στα Φιλιατρά, στην Καλαμάτα και στην Κυπαρισσία, ενώ στους Γαργαλιάνους οργανώθηκαν ένοπλα συλλαλητήρια, όπως και στην Μπαρμπάσαινα και σε άλλες περιοχές.

      Σταφιδεργοστάσιο,αρχές 20ου Αιώνα

                                

Μια αθηναϊκή οικονομική εφημερίδα εκείνης της εποχής ασχολούμενη με τις εν λόγω δυναμικές ενέργειες των σταφιδοπαραγωγών έγραφε χαρακτηριστικά: «Το φρόνημα της κτηματικής τάξεως ήτο δεδηλωμένον υπέρ του μονοπωλίου – και χωρίς να αποκρύπτη, ότι η σύμβασις δεν επαρουσιάζετο αρτία και άμεμπτος, προετίμα να αποδέχηται τα γενόμενα εκ του φόβου, μήπως εκδήλωσίς τις, έστω και ελαφρά, ήθελε ματαιώσει την υπόθεσιν ή αναβάλει αυτήν εις απώτερον χρόνον»¹.    

Κατά το ίδιο φύλλο «ημέρα τη ημέρα το ζήτημα του μονοπωλίου καθίστατο αντικείμενον ζωηροτάτων εξεγέρσεων εκ μέρους των σταφιδοφόρων επαρχιών υπέρ της ταχίστης επιψηφίσεως της σχετικής συμβάσεως [υπό του ελληνικού Κοινοβουλίου]. Τα πνεύματα είχον οξυνθή εις τοιούτον σημείον, ώστε ηπειλήθη πολλαχού σοβαρώς η δημοσία τάξις, εν Πύργω δε η κατάστασις διετέλεσεν απεριγράπτως οικτρά»².

Ειδικά στην Ηλεία το απαρχής διαφαινόμενο ενδεχόμενο του τελικού ναυαγίου του μονοπωλίου είχε οδηγήσει τους σταφιδοκαλλιεργητές στην απόγνωση κα παράλληλα τους είχε καταστήσει επικίνδυνους για οποιονδήποτε ήταν αντίθετος προς το εν λόγω μονοπώλιο. Έτσι, η πατραϊκή εφημερίδα «Νεολόγος», που είχε ξεκινήσει τότε μεγάλη κατά του μονοπωλίου εκστρατεία, βρέθηκε πολύ γρήγορα στο στόχαστρο των ηλείων σταφιδοπαραγωγών, και όπως σημείωνε σχετικά το προαναφερμένο φύλλο, «είχεν εν Πύργω αποκλεισθή πάσης [φανεράς] κυκλοφορίας, μόλις δε μετά βίας και εν κρυπτώ εκυκλοφόρει»³.

Το προαναφερμένο οικονομικό φύλλο της Αθήνας θεωρούσε, ότι το μονοπώλιο, ακόμη και όπως το προσδιόριζαν τα συμφέροντα μιας ομάδας ξένων οικονομικών κύκλων και το αποδεχόταν η ελληνική κυβέρνηση, αποτελούσε τον μοναδικό τρόπο, για να ξεπεραστεί η σταφιδική κρίση. Όπως υποστήριζε, «ο κτηματικός κόσμος της Αχαΐας ήτο ήδη υπέρμαχος του μονοπωλίου, τούτω δε συνεμάχουν ο πλείστοι των επαγγελματιών, ους η κατάστασις της σταφίδος κατέστησεν ανικάνους εις την προσπόρισιν επαρκών μέτρων προς ευμάρειαν. Αλλά και του εμπορίου η γνώμη, το γε νυν έχον, δεν φαίνεται προκλητικώς εχθρική, ως θα ανέμενέ τις ευλόγως»⁴.

            Στις 6 του Μάη του 1903 ολόκληρη η σταφιδοφόρα ζώνη της Πελοποννήσου συγκλονίστηκε από αγροτικές εξεγέρσεις – όπως σημείωνε δε το προαναφερμένο φύλλο, «όπου η δυστυχία είχε περισσοτέρους υποχειρίους, εκεί και η έξαψις προσέλαβεν έντασιν επίφοβον, ως εν Ηλεία […]. Εάν τις ήθελεν επιχειρήσει ή μάλλον εάν ετόλμα να απευθύνη εις τους εξημμένους αυτούς ανθρώπους, διατί υποστηρίζουν το μονοπώλιον, θα ελάμβανε την εύλογον απάντησιν, ότι οι σταφιδικοί πληθυσμοί διατελούν εν απογνώσει τελεία και ορρωδούν προ του φάσματος οξυτέρας κατά το τρέχον έτος ή άλλοτε κρίσεως. Αυτοί έν ζητούν – μονοπώλιον. Ανεχώρουν δε εκ της ιδέας, ότι το νέον σύστημα θα είναι πάντοτε καλλίτερον του καθεστώτος»⁵.

καλλιεργητές σταφίδας 1930

Η σύμβαση του μονοπωλίου, που θα είχε εικοσάχρονη ισχύ, υπογράφτηκε το 1903 από τα ενδιαφερόμενα μέρη προς μεγάλη χαρά και των μικροκαλλιεργητών, που θα γλύτωναν βέβαια από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό των εγχώριων μεγαλοσταφιδεμπόρων, θα έπεφταν όμως στην αρπάγη άλλων ανάλγητων εκμεταλλευτών τους. Στη σύμβαση ωστόσο αυτή υπήρχε καταγραμμένη η επιφύλαξη, ότι θα ενεργοποιούταν μόνο, εφόσον θα εξασφάλιζε την έγκριση του ελληνικού Κοινοβουλίου – προϋπόθεση, που τελικά δεν εξασφαλίστηκε, εξαιτίας των πιέσεων που άσκησαν πάνω στο νομοθετικό σώμα οι μεγάλοι έλληνες σταφιδέμποροι και οι συγκεκριμένοι ισχυροί οικονομικοί κύκλοι, με τους οποίους συνδέονταν αυτοί και μέσα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, κυρίως στην Αγγλία. Έτσι η συγκρότηση του μονοπωλίου ματαιώθηκε, με συνέπεια η εν λόγω ματαίωση να οξύνει περισσότερο τα πράγματα στις σταφιδοφόρες πελοποννησιακές περιοχές και να ρίξει τους μικροκαλλιεργητές της σταφίδας στην έσχατη απογοήτευση.

1.      Εφ. Οικονομική Ελλάς [Αθηνών], φ. 14 Μαΐου 1903.

2.      ό.π. φ. 22 Μαΐου 1903.

3.      ό.π.

4.      ό.π. φ. 12 Μαρτίου 1903.

5.      ό.π. φ. 7 Μαΐου 1903.

Ο Νομπελίστας Με Την Φυσαρμόνικα

Χρήστος Βέρρας


«Αν κάποιος μου είχε οποτεδήποτε πει ότι είχα την παραμικρή πιθανότητα να κερδίσω
ένα Νόμπελ, θα του έλεγα ότι έχω ίσες πιθανότητες να πατήσω στο Φεγγάρι».

Με τα παραπάνω λόγια ο Μπομπ Ντύλαν εξέφρασε την μεγάλη έκπληξη και τιμή που του προκάλεσε η βράβευση του από την Σουηδική Βασιλική Ακαδημία για το λογοτεχνικό του έργο. Οι New York Times έγραψαν «είναι η πρώτη φορά που η τιμή αυτή αφορά μουσικό», ωστόσο αυτό είναι λάθος καθώς πριν εκατό χρόνια περίπου ένας θρύλος της ινδικής μουσικής και αδερφικός φίλος του Γκάντι ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ είχε τιμηθεί με Νόμπελ για το πολυγραφικό του έργο. Χωρίς καμία αντίρρηση όμως η σημασία της βράβευσης του Ντύλαν είναι τεράστια καθώς μέσα από τους στίχους του ο μεγάλος τραγουδοποιός της φόλκ έχει γίνει σύμβολο διαμαρτυρίας για πολλές γενιές.


Ο Ρόμπερτ Άλλεν Ζίμμερμαν, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 24 Μαΐου 1941  στο Ντουλούθ της Μινεσότα και ξεκίνησε από μικρή ηλικία να παίζει κιθάρα και φυσαρμόνικα. Ασχολείται κυρίως με τη φολκ και τη μπλουζ μουσική και παράλληλα μελετάει μεγάλους συγγραφείς όπως τον Αλμπέρ Καμύ, τον Χέμινγουεϊ, τον Κίπλινγκ. Στα 18 χρόνια θα φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο της Μινεάπολις, όπου θα ακούσει για πρώτη φορά τη μουσική του φολκ θρύλου Γούντι Γκάθρυ. Μαγεύεται τόσο από τη μουσική του που τα παρατάει όλα και ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη για να συναντήσει το μεγάλο του είδωλο.

Εκεί μετονομάζεται σε Μπόμπ Ντύλαν, όνομα που μάλλον επέλεξε επηρεασμένος από τον Ουαλό ποιητή Ντίλαν Τόμας. Παίζει σε πλατείες, μπαρ, φεστιβάλ και σταδιακά η φήμη του εξαπλώνεται. Το 1961 συνάπτει συμβόλαιο με την Columbia Records με την  αρωγή του ήδη διάσημου Τζόνυ Κάς.

Ακολουθούν αμέτρητα τραγούδια-ποιήματα είτε με φολκ χαρακτήρα (Blowin’ in the wind)είτε με rock ύφος (Like A Rolling Stone),εκατοντάδες ζωντανές εμφανίσεις και παγκόσμιες επιτυχίες, όπως το Mr. Tambourine Man και το Hurricane.

Τον Ιούλιο του 1966 ενώ οδηγεί τη μοτοσικλέτα του, μια μαύρη Triumph 500, πέφτει και σπάει το λαιμό του, πολλά κόκκαλα και τραυματίζεται σοβαρά στο κεφάλι. Οι θεωρίες της εποχής θέλουν πίσω από το ατύχημα να βρίσκεται δολοφονική επίθεση της CIA που ήθελε να κάνει τον
καλλιτέχνη της καταγγελίας να σιγήσει μια για πάντα.

Όσον αφορά τους στίχους για τους οποίους άλλωστε βραβεύτηκε και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα ποιητικοί με έντονο ύφος άρνησης και αμφισβήτησης του παλιού συντηρητικού κόσμου. Οι δημιουργίες του εκφράζουν τη γαλλική νεολαία που επαναστατεί το Μάιο
του 1968 ενάντια στον κονσερβατισμό της πολιτικής του Ντε Γκώλ αλλά και την αμερικανική κοινωνία, που διαμαρτυρείται για τον μάταιο πόλεμο του Βιετνάμ.

Πολλά ακόμα θα μπορούσαν να γραφτούν για τη ζωή και τον ασυμβίβαστο χαρακτήρα
του αιώνιου έφηβου Μπομπ Ντύλαν, αλλά θα ήταν άσκοπο, καθώς η μουσική και η ποίηση
του είναι αυτά που τον διακρίνουν από τους άλλους μεγάλους σταρ της ροκ.

Ακούστε :
Knockin On Heavens Door,

Like A Rolling Stone,

Blowin’ In The Wind,

One More Cup Of Coffee,

Forever Young.