Πέμπτη 8 Απριλίου 2021

Πανδημία: Ένας χρόνος μετά

 


Μαρίκα Ρέλλου

Ψυχολόγος -Ψυχοθεραπεύτρια στην Προσωποκεντρική & Focusing Βιωματική προσέγγιση

Website: www.marikarellou.com

Είναι αλήθεια ότι η ζωή μας από τη στιγμή που ξέσπασε η πανδημία έχει αλλάξει με έναν πρωτόγνωρο τρόπο που σίγουρα δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε έναν χρόνο πριν ξεσπάσει η υγειονομική κρίση με πολύπλευρες απώλειες στον χώρο της οικονομίας, της εργασίας, της εκπαίδευσης και εν γένει στις ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες επλήγησαν από τα μέτρα της κοινωνικής απόστασης.

 

Η πανδημία δεν είναι κάτι που επιλέξαμε, αλλά είναι σίγουρα μια νέα συνθήκη ζωής. Οι περισσότεροι ειδικοί ψυχικής υγείας αναφέρουν ότι διανύουμε μια περίοδο ενός συλλογικού τραύματος, τις όψεις του οποίου ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει, ενώ περιγράφουν τις επιβαρυντικές συνέπειες της πανδημίας τόσο για την ψυχή όσο και για το σώμα μας, καθώς βιώνουμε διάφορα συναισθήματα όπως κόπωση, άγχος, θλίψη για τη ζωή ή τους ανθρώπους που χάνουμε μαζί με την αβεβαιότητα για το μέλλον και το φόβο για τη ζωή μας.

 

Αυτός είναι και ο λόγος που είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ να βρούμε μια θέση μέσα μας, έναν ασφαλή χώρο σε αυτό το συχνά παράλογο κλίμα συνεχών και μεταβαλλόμενων απαγορεύσεων, που περιορίζουν την ελευθερία μας τόσο σε πρακτικό όσο και σε πνευματικό επίπεδο μέσα σε συνθήκες οριακές, όπου η ζωή καθημερινά αναμετριέται με το θάνατο. Αλλά είναι άραγε αλήθεια εφικτό να παραμείνουμε ψύχραιμοι και να αισθανθούμε ασφαλείς σε μια συνθήκη, όπου η ελευθερία και οι ψυχικές μας αντιστάσεις αποδυναμώνονται καθημερινά υπό το πρίσμα του φόβου, της αβεβαιότητας και της μοναξιάς;

 


Την απάντηση την έχουν δώσει πριν από εμάς οι υπαρξιστές, σύμφωνα με τους οποίους, η απάντηση στο θάνατο είναι η ζωή, ενώ η δύναμη της ελευθερίας είναι η επιλογή, η οποία διαμορφώνεται στο εδώ και τώρα, όταν αποφασίσουμε να αφήσουμε τη θέση του θύματος, "τι μας έτυχε και τι πρόκειται να μας συμβεί" και να λάβουμε μια πιο υπεύθυνη θέση, στην οποία δεν υπάρχει κανένας θύτης (καμία συνθήκη, κανένα πρόσωπο ή θεσμός) να κατηγορήσουμε. Γιατί όσο προβάλλουμε τα δικά μας συναισθήματα στους άλλους, είτε αυτό είναι το ίδιο το κράτος είτε κάποιος άλλος άνθρωπος, αυτό μας αποδυναμώνει από το να βιώσουμε αυτό που πραγματικά νιώθουμε και μας βάζει σε μια παθητική και μοιρολατρική θέση, όπου δεν έχουμε καμία ελπίδα και καμία επιλογή.

 

 Προφανώς και μια τέτοια στάση δεν είναι καθόλου εύκολη και προϋποθέτει να γυμνάσουμε τα νοητικά και τα ψυχικά μας αντανακλαστικά και να δουλέψουμε εσωτερικά, ώστε να αναλάβουμε την προσωπική μας ευθύνη και να ζήσουμε τη ζωή που επιθυμούμε. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ακόμα κι αν αισθανόμαστε απελπισία, εξάντληση ή θυμό για την κατάσταση που ζούμε, στην πραγματικότητα θρηνούμε για όσα χάνουμε καθημερινά σε υλικό, πνευματικό ή σε ανθρώπινο επίπεδο. Όμως, ακόμα και σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες μπορούμε να στρέψουμε την προσοχή μέσα μας και να επιλέξουμε να σχετισθούμε με τον εαυτό μας και τους ανθρώπους γύρω μας με γνήσιο ενδιαφέρον και νοιάξιμο, όπως θα έκανε ένας πολύ καλός μας φίλος, αλλά και να αποφασίσουμε τι δίνει νόημα στη ζωή μας και τι όχι, τι στόχους έχουμε για τη ζωή και τι άνθρωποι θέλουμε να γίνουμε. Αυτού του είδους την ελευθερία, της επιλογής της ζωής που θέλουμε να ζήσουμε, δεν μπορεί κανείς να μας την στερήσει.

 

Τι μπορούμε λοιπόν μέσα σε αυτή την περίοδο αβεβαιότητας να επιλέξουμε;

 

Σε μια εποχή που αλλάζουν πολλά πράγματα γύρω μας, η ουσία κρύβεται σε αυτά που εμείς μπορούμε να ελέγξουμε. Οι επιλογές μας είναι αυτές που αντέχουμε εμείς να προσφέρουμε στον εαυτό μας: Πως θα περάσουμε τη μέρα μας, πως θα γεμίσουμε τον ελεύθερο χρόνο μας, πόση ικανοποίηση θα αντλήσουμε από τη δουλειά μας ή/και από την προσωπική μας ζωή, πόσο θα επιτρέψουμε να μεταφέρουμε τη δουλειά στις σχέσεις μας τώρα που δουλεύουμε στο σπίτι, ποια δουλειά θα αναζητήσουμε (αν την έχουμε χάσει), πόσο ποιοτικό χρόνο θα περάσουμε με τα παιδιά μας ή/και τον σύντροφό μας, πως θα μάθουμε να ακούμε τον εαυτό μας και τους άλλους, τι θα δούμε στα social media ή στην τηλεόραση, πόσο χρόνο θα ξοδέψουμε εμείς και τα παιδιά μας στο διαδίκτυο, τι θα φάμε, με ποιον τρόπο θα κάνουμε άσκηση, τι μαθήματα έχει να μας διδάξει η πανδημία για τον τρόπο που διαχειριζόμαστε την πίεση, την αβεβαιότητα και το φόβο. Η λίστα είναι αναρίθμητη και διαφορετική για τον κάθε άνθρωπο..

 

Ίσως να είναι εποχή που χρειάζεται να στρέψουμε τα φώτα μέσα μας, καθώς αυτή η κρίση ίσως να είναι ευκαιρία να κάνουμε ενδοσκόπηση, να αφουγκραστούμε βαθύτερα τον εαυτό μας και να ορίσουμε εμείς τα θέλω μας, όπως και τα πρέπει που θέλουμε να αφήσουμε πίσω, ακόμα και μέσα σε αυτό το κλίμα της απαγόρευσης και του φόβου για το άγνωστο, αλλά και για την ίδια τη ζωή που απαιτεί να είμαστε περισσότερο ευέλικτοι και ανθεκτικοί από ποτέ. Και να μην ξεχνάμε, ίσως αν κάνουμε αυτή την παύση από την δυσκολία της καθημερινότητας και αναγνωρίσουμε το τι ζούμε και τι είναι αυτό που θα μας δώσει δύναμη να συνεχίσουμε, ενδεχομένως ο κόσμος μετά από το πέρας της πανδημίας να είναι καλύτερος τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τα παιδιά μας. Το ερώτημα για το νόημα που θα δώσουμε στην εμπειρία της πανδημίας είναι στο χέρι μας. Εμείς κρατάμε το κλειδί..

 

 


 

Δευτέρα 5 Απριλίου 2021

Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

 


Ευάγγελος Παπανικολάου.

Μαθηματικός, καθηγητής μέσης εκπαίδευσης.

Ένας νευραλγικός τομέας της κοινωνίας που συνδέεται άμεσα με τις πανδημίες, είναι το σχολείο, είτε αυτό λέγεται Νηπιαγωγείο ή Δημοτικό, είτε Γυμνάσιο ή Λύκειο, είτε Πανεπιστήμιο.

Θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα αυτό, όσο μπορούμε πιο ρεαλιστικά, χωρίς προδιαθέσεις θετικές ή αρνητικές, όσον αφορά τις αποφάσεις των υπεύθυνων, για την αντιμετώπιση του ιού,  σε Ελλάδα, Ευρώπη και υπόλοιπο κόσμο, αλλά και ως προς τις αντιδράσεις των λαών των χωρών, θετικές ή αρνητικές.

Ας δούμε πρώτα τι έγινε πριν ένα χρόνο, όταν ήρθαν τα πρώτα κρούσματα στη χώρα μας. Σε μια κίνηση περιορισμού της διασποράς του κορωναϊού. Η κυβέρνηση πήρε όλα εκείνα τα μέτρα που είναι βασικά σε περιπτώσεις πανδημίας και που η ΕΕ αποφάσισε τον Μάρτη του 2020. Αν και τα κρούσματα λίγα στην αρχή, η Ελλάδα σε αντίθεση με άλλες Ευρωπαϊκές - και όχι - χώρες, ένα από τα μέτρα που πήρε, ήταν και το κλείσιμο των σχολείων όλων των βαθμίδων.





Και εκεί που όλη η Ευρώπη στέναζε – θυμηθείτε την βόρεια Ιταλία και την Ισπανία – η Ελλάδα κατάφερε να ελέγξει και την εξάπλωση και την θνησιμότητα, προσφέροντας ιατρική υποστήριξη στα σοβαρά περιστατικά και ζωτικής σημασίας οδηγίες – συμβουλές σε λιγότερο σοβαρές προσβολές.

Όταν κάποια στιγμή αποφασίστηκε το άνοιγμα των σχολείων από την κυβέρνηση, με τη σύμφωνη γνώμη των ειδικών λοιμωξιολόγων που έχουν και τον πρώτο λόγο, αυτό έγινε με ένα σχέδιο που ονομάζεται «εκ περιτροπής διδασκαλία».

Στην «εκ περιτροπής διδασκαλία», οι μαθητές του τμήματος χωρίζονται σε δυο μέρη των 12 ή 13 μαθητών το κάθε μέρος. Το ένα μέρος πηγαίνει σχολείο τις ημέρες Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή και το άλλο μέρος Τρίτη και Πέμπτη. Την επόμενη βδομάδα, το μέρος των μαθητών που είχε πάει σχολείο Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή την πρώτη εβδομάδα, θα πάει Τρίτη και Πέμπτη και το μέρος των μαθητών που είχε πάει σχολείο Τρίτη και Πέμπτη την πρώτη εβδομάδα, θα πάει Δευτέρα-Τετάρτη-Παρασκευή. Το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου είναι αυτό που είχε το σχολείο τη στιγμή που έκλεισε.

Με αυτόν τον τρόπο αποσυμφορήθηκε  ο πληθυσμός στην τάξη και μαζί με τα άλλα μέτρα σχολικής ζωής (πρωτόκολλα) που πάρθηκαν, λειτούργησαν τα σχολεία για 2 εβδομάδες μέχρι την λήξη της σχολικής χρονιάς. Οι εξετάσεις του Ιουνίου δεν έγιναν για προφανείς λόγους και οι μαθητές προβιβάστηκαν με τους προφορικούς τους βαθμούς. Έγιναν μόνο οι πανελλήνιες εξετάσεις της Γ Λυκείου με κάθε μέτρο προστασίας και μόνο με 8 μαθητές/τάξη.

Βλέποντας τα δεδομένα των επόμενων ημερών και ως 15 Ιουλίου (οι πανελλήνιες τελείωσαν 20 Ιουνίου), το άνοιγμα των σχολείων δεν αύξησε το επιδημικό φορτίο, που σημαίνει ότι το σχέδιο της «εκ περιτροπής διδασκαλίας», ήταν επιτυχημένο.

Ερχόμαστε τον Σεπτέμβριο στα σχολεία, μετά από μια καλοκαιρινή περίοδο, στην οποία η κυβέρνηση άνοιξε την κοινωνία και τα σύνορα, για να σώσει ότι μπορεί από πλευράς τουρισμού.

Δυστυχώς όπως μεταγενέστερα διαπιστώθηκε, τα μέτρα δεν ήταν αρκετά, γιατί ήταν δειγματοληπτικού χαρακτήρα και είχαμε πολλά εισαγόμενα κρούσματα που επιβάρυναν σχεδόν όλες τις τουριστικές περιοχές της χώρας (Ρόδο, Ζάκυνθο, Μύκονο, Αθήνα, Θεσσαλονίκη). Προσθέστε και τις δομές προσφύγων σε διάφορες περιοχές (Σπάρτη) και το πάζλ συμπληρώθηκε και μετά επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα.

Και ενώ περιμέναμε όλοι, με το άνοιγμα των σχολείων τον Σεπτέμβρη,  να εφαρμοστεί το δοκιμασμένο μέτρο της «εκ περιτροπής διδασκαλίας», η υπουργός μας εκπλήσσει, βάζοντας 26 μαθητές σε μια αίθουσα σε καθημερινό μάθημα, σαν να μην υπάρχει επιδημία, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Την ίδια στιγμή τα ΜΜΕ σε μια προσπάθεια «βοήθειας» κυβερνητικής, διαλαλούν μέσω «επιστημόνων» ότι οι μαθητές δεν μεταδίδουν τον ιό και άλλα τέτοια τραγελαφικά.

Με τα νέα πρωτόκολλα λειτουργίας του Σεπτεμβρίου, όταν παρουσιαστούν ένα ή δυο κρούσματα μαθητών σε ένα σχολείο, κλείνουν τα τμήματα των μαθητών αυτών, λες και οι μαθητές ήρθαν σε επαφή μόνο με τους μαθητές του τμήματός τους. Το σχολείο κλείνει με τρία κρούσματα. Για μένα λάθος επιλογή, γιατί ένα κρούσμα σε ένα σχολείο 200 μαθητών, από τις 8 το πρωί, ως τις 2 το μεσημέρι, όσα πρωτόκολλα και να εφαρμόσεις, θα μεταδώσει τον ιό – και όχι μόνο στο τμήμα του, αλλά και στα υπόλοιπα.

Σιγά – σιγά, με τα μέτρα αυτά, αρχίζουν τμήματα σχολικών μονάδων, αλλά και ολόκληρες σχολικές μονάδες να τίθενται Off. Ξεπεράσαμε τις 1.200 σχολικές μονάδες ή τμήματα σε όλη τη χώρα μέσα σε 40 ημέρες από την έναρξη λειτουργίας της νέας σχολικής χρονιάς.

Έτσι στις αρχές Νοέμβρη βάζουμε λουκέτο στα σχολεία, με τη χώρα να ξεπερνά τις επόμενες ημέρες τα 1.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα καθημερινά. Την ίδια στιγμή «ειδικοί» στα ΜΜΕ διακηρύττουν ότι τα σχολεία δεν επιβάρυναν την κατάσταση. Κάτι το οποίο δεν φαίνεται να ισχύει, γιατί μαζί με τους 1.200.000 μαθητές που μετακινούνται καθημερινά, μετακινούνται και άλλοι τόσοι γονείς, καθηγητές, καθαρίστριες, κυλικεία, τροφοδοσίες, … κλπ επαγγέλματα που άπτονται των σχολείων (οι ειδικοί ανεβάζουν το σύνολο μαζί με τους μαθητές στα 6.000.000).

Και ερχόμαστε τώρα μετά τις γιορτές, που οι ειδικοί αποφασίζουν να ανοίξουν τα σχολεία, με το ίδιο πλάνο του Σεπτεμβρίου. Φανταστείτε καθηγητή ηλικίας 55 ως 60+ ετών με 26 μαθητές στην τάξη. Ήδη την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, σε γειτονικό Λύκειο (Λάππα) παρουσιάστηκε κρούσμα σε καθηγητή και σε ένα ολόκληρο χωριό (Ριόλος) έκλεισε το Δημοτικό λόγω κρουσμάτων σε μαθητές και ο σύλλογος γονέων αποφάσισε να κλείσει το Γυμνάσιο για μια εβδομάδα. Κατά μαρτυρία γονέα που ήταν παρών το πρωί στον χώρο του Γυμνασίου, έφτασε σχολικό λεωφορείο από τα γύρω χωριά, πλήρες μαθητών.

Ας ασχοληθούμε λίγο τώρα με τη σχολική ζωή εν μέσω πανδημίας. Δύσκολα κρατάς έναν μαθητή προσηλωμένο στα πρωτόκολλα λειτουργίας. Με πάνω από δυόμιση μήνες κλεισμένους στα σπίτια τους, το άνοιγμα των σχολείων ήταν η ευκαιρία για να ξεδώσουν και δύσκολα μπαίνουν σε κανόνες. Παράδειγμα, αν και ξέρουν ότι δεν μπορούν να επισκέπτονται άλλες αίθουσες πλην της αίθουσας του τμήματός τους και να βγαίνουν στο προαύλιο από συγκεκριμένες εξόδους το κάθε τμήμα και να χρησιμοποιούν συγκεκριμένο χώρο του προαυλίου, παραβιάζουν όλα τα παραπάνω, ακόμα και τη χρήση μάσκας. Πώς να πείσεις έναν μαθητή ή μια μαθήτρια να μην πάει να βρει τον φίλο ή την κολλητή που είναι στο άλλο τμήμα, ειδικά εάν έχει να τη δει τόσο καιρό; Σε μια ηλικία που το αίμα βράζει; Πώς να αντιμετωπίσεις το μαθητή που έρχεται από το διπλανό σχολείο στα κάγκελα, να βρει το φίλο ή τη φιλενάδα που είναι στο σχολείο; Και πως αντιμετωπίζεις την κατάσταση, όταν παρά τις συστάσεις ο μαθητής δεν συμμορφώνεται και επικοινωνώντας με τον κηδεμόνα να βρεθεί μια λύση, διαπιστώνεις ότι ο κηδεμόνας είναι με το μέρος εκείνων που πιστεύουν ότι «δεν υπάρχει ιός»;

Πάμε τώρα σε περίπτωση που παρουσιαστεί κρούσμα σε μαθητή και αρχίσει η ιχνηλάτηση. Θα πει ο μαθητής ποια τμήματα, χώρους και ποιους μαθητές από άλλα τμήματα, ή άλλα σχολεία επισκέφθηκε; Προφανώς όχι, φοβούμενος την τιμωρία. Άρα το μέτρο «κλείνει το τμήμα του μαθητή» μπάζει. Και άντε κλείσαμε το τμήμα του μαθητή και «σταματήσαμε» τη διασπορά. Το τμήμα αυτό τις επόμενες ημέρες θα κάνει διαδικτυακό μάθημα με καθηγητές που είναι στο σχολείο κάνοντας μάθημα δια ζώσης στα υπόλοιπα τμήματα. Έτσι ο καθηγητής που είναι ήδη σχολείο, θα πρέπει την ώρα που έχει μάθημα με το τμήμα αυτό, να στήσει την ηλεκτρονική του τάξη σε μια αίθουσα που να διαθέτει διαδίκτυο και να έχει και ησυχία, που δεν είναι και τόσο εύκολο να γίνει σε πολλά σχολεία. Φανταστείτε τα τμήματα να είναι και δυο. Δεν θα μπορούσε ας πούμε στην περίπτωση αυτή, να προσληφθεί ωρομίσθιος εκπαιδευτικός να κάνει τα διαδικτυακά μαθήματα σε όσα τμήματα από διαφορετικά σχολεία χρειαστεί; Ψιλά γράμματα θα μου πείτε.

Ας πάμε στην περίπτωση που βρεθεί θετικός Καθηγητής. Κλείνουμε τα τμήματα του καθηγητή που από εδώ και στο εξής θα κάνουν διαδικτυακά μαθήματα από το σπίτι τους. Ερώτημα: με ποιον καθηγητή το συγκεκριμένο μάθημα, αν ο καθηγητής τους έχει πυρετό ή δύσπνοιες ή άλλα συμπτώματα; Θα μπορεί ο καθηγητής αυτός να φέρει σε πέρας την εξ αποστάσεως διδασκαλία; Προφανώς όχι.

Όλα αυτά είναι ερωτήματα που πρέπει να βάλουν σε σκέψεις γονείς, μαθητές, αλλά και τους υπεύθυνους, γιατί είναι πρωτόγνωρες οι καταστάσεις που ζούμε. Δυστυχώς από τη φύση του ο άνθρωπος δεν μπορεί να καταλάβει μια κατάσταση πόσο σοβαρή είναι, παρά μόνο τότε, όταν η κατάσταση ακουμπήσει τον ίδιο. Θερμή παράκληση σε όλους αυτούς που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει τίποτα, να το ξανασκεφτούν και ας ρίξουν μια ματιά στα κέντρα υγείας, Νοσοκομεία, γιατρούς και νοσηλευτές, να δουν τις καταστάσεις που ζουν καθημερινά αυτοί οι άνθρωποι. Αλλά ας ρίξουν μια ματιά και στον περίγυρό τους. Κάποτε (πριν ένα χρόνο) είχανε σαν επιχείρημα ότι δεν γνωρίζουν κανέναν που να έχει τον ιό. Τώρα, ένα χρόνο μετά, όλοι μας ξέρουμε πολλούς φίλους ή γνωστούς που πέρασαν τον Γολγοθά αυτό και ίσως αλλάξουν γνώμη.