Παναγιώτης Ανδρ. Κουνάβης
To Μάρτιο του 1919 ο Μουσολίνι βαφτίζει το κίνημά του φασιστικό, σε μία συγκέντρωση των οπαδών του στο Μιλάνο. Ένα γεγονός που θα σηματοδοτήσει την αρχή μιας πορείας με πανευρωπαϊκές διαστάσεις, αλλά και τραγικές συνέπειες για τους λαούς. Ήταν η ιδεολογία που έπλασε τη σκοτεινή πλευρά της Ευρωπαϊκής ηπείρου, που σε συνδυασμό με την αποτυχία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και την άνοδο των ναζί στην εξουσία, αιματοκύλισε τον κόσμο με εκατομμύρια θύματα. Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο φασισμός μπορεί να νικήθηκε, αλλά δεν πέθανε. Τα τελευταία χρόνια, η άνοδός του μαζί με την οικονομική κρίση είναι γεγονός, το «αυγό του φιδιού» εκκολάπτεται και σκάει όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν.
Μπορεί η μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου να οικοδόμησε μία Ευρώπη με κατακτήσεις και δικαιώματα για τους λαούς της, όμως, η οικονομική κρίση που ξέσπασε στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας και οι πολιτικές που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή της, οδηγούν στην αφαίρεση αυτών των κατακτήσεων στο όνομα της επίλυσής της. Θα μπορέσουν οι λαοί να ανακτήσουν τις κατακτήσεις τους; Φτάνει η ιστορική μνήμη μόνο να αποτρέψει εξελίξεις, που θα οδηγήσουν στην επάνοδο του φασισμού και την επικράτηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας; Τι μπορεί να αναχαιτίσει την άνοδο της ακροδεξιάς σε μία σειρά από χώρες όπως στην Ουκρανία, στη Γαλλία και στη χώρα μας; Η συζήτηση έχει ανοίξει ούτως ή άλλως.
Η μάχη ενάντια στο φασισμό περνά υποχρεωτικά από την ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος. Ως προϊόν της κρίσης και της παρακμής του καπιταλισμού, ο σύγχρονος φασισμός πλήττει πρώτα απ’ όλα τα πιο ευάλωτα τμήματα της εργατικής τάξης. Οι εργαζόμενοι και οι λαοί αν δεν κατανοήσουν το παρελθόν, δεν θα μπορέσουν να αποτρέψουν την αφαίρεση ιστορικών κατακτήσεών τους και την αναβίωση φαντασμάτων. Ο φασισμός αποκτά υπόβαθρο όταν υπάρχει αβεβαιότητα, δυσαρέσκεια και σιωπή, όταν στα προβλήματα, που δήθεν απαντά, απουσιάζει η ιδεολογία και υπάρχει άρνηση των πνευματικών αξιών. Η τέχνη έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της συνείδησης, είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας και της ανθρώπινης δραστηριότητας
που αποτελούν με τη σειρά τους το ερέθισμα του καλλιτέχνη. Τι πιστεύετε πως είναι ο καλλιτέχνης; Ρώτησαν κάποτε τον Pablo Picasso; «Ένας ανόητος ο οποίος έχει απλά μάτια αν είναι ζωγράφος ή αυτιά αν είναι μουσικός; Αντίθετα, την ίδια στιγμή είναι ένα πολιτικό ον, το οποίο διαρκώς ανταποκρίνεται σε σπαραξικάρδια, φλογερά ή χαρούμενα γεγονότα και απέναντι στα οποία παίρνει θέση με ποικίλους τρόπους. Όχι, η ζωγραφική δεν γίνεται για να διακοσμεί διαμερίσματα. Είναι ένα εργαλείο πολέμου για να επιτίθεται, αλλά και να αμύνεται ενάντια στον εχθρό».
Guernica Pablo Picasso
Ο πίνακας παρουσιάστηκε στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού την ίδια χρονιά και αρχικά εισέπραξε αρνητικές κριτικές. Ύστερα, όμως, αναγνωρίστηκε η καλλιτεχνική του αξία και μάλιστα έγινε σύμβολο του αγώνα των δημοκρατών ενάντια στο φασισμό.
Η έβδομη τέχνη όπως είναι φυσικό, δεν θα μπορούσε να σταθεί απαθής στο φαινόμενο του φασισμού και να μην προσπαθήσει να το αποτυπώσει και να το σχολιάσει με το δικό της τρόπο. Άλλωστε η ομιλία του Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία «Ο μεγάλος δικτάτωρ» σίγουρα σήμερα θα μπορούσε να εκφωνηθεί ξανά με τα ίδια λόγια:
......" Στο όνομα της δημοκρατίας, ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη, ας ενωθούμε! Ας αγωνιστούμε για ένα καινούργιο κόσμο, με ευκαιρίες και δουλειά για όλους, μέλλον για τους νέους, ασφάλεια για τους ηλικιωμένους.
Με αυτές τις υποσχέσεις, οι αγροίκοι πήραν την εξουσία. Αλλά είπαν ψέμματα! Δεν κράτησαν το λόγο τους! Ποτέ δεν θα το κάνουν! Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τον εαυτό τους, αλλά υποδουλώνουν το λαό. Ο αγώνας μας είναι να κάνουμε πράξη αυτές τις υποσχέσεις! Να ελευθερώσουμε το λαό, να σπάσουμε τους εθνικούς φραγμούς, να καταργήσουμε την πλεονεξία, το μίσος και τη μισαλλοδοξία.
Ας αγωνιστούμε για ένα κόσμο δικαίου, όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα φέρουν ευτυχία σε όλους! "........
Οι προτάσεις που ακολουθούν δεν φιλοδοξούν, ασφαλώς, να αποτελέσουν πλήρη κατάλογο
To Μάρτιο του 1919 ο Μουσολίνι βαφτίζει το κίνημά του φασιστικό, σε μία συγκέντρωση των οπαδών του στο Μιλάνο. Ένα γεγονός που θα σηματοδοτήσει την αρχή μιας πορείας με πανευρωπαϊκές διαστάσεις, αλλά και τραγικές συνέπειες για τους λαούς. Ήταν η ιδεολογία που έπλασε τη σκοτεινή πλευρά της Ευρωπαϊκής ηπείρου, που σε συνδυασμό με την αποτυχία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και την άνοδο των ναζί στην εξουσία, αιματοκύλισε τον κόσμο με εκατομμύρια θύματα. Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο φασισμός μπορεί να νικήθηκε, αλλά δεν πέθανε. Τα τελευταία χρόνια, η άνοδός του μαζί με την οικονομική κρίση είναι γεγονός, το «αυγό του φιδιού» εκκολάπτεται και σκάει όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν.
Μπορεί η μεγάλη αντιφασιστική νίκη των λαών με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου να οικοδόμησε μία Ευρώπη με κατακτήσεις και δικαιώματα για τους λαούς της, όμως, η οικονομική κρίση που ξέσπασε στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας και οι πολιτικές που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή της, οδηγούν στην αφαίρεση αυτών των κατακτήσεων στο όνομα της επίλυσής της. Θα μπορέσουν οι λαοί να ανακτήσουν τις κατακτήσεις τους; Φτάνει η ιστορική μνήμη μόνο να αποτρέψει εξελίξεις, που θα οδηγήσουν στην επάνοδο του φασισμού και την επικράτηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας; Τι μπορεί να αναχαιτίσει την άνοδο της ακροδεξιάς σε μία σειρά από χώρες όπως στην Ουκρανία, στη Γαλλία και στη χώρα μας; Η συζήτηση έχει ανοίξει ούτως ή άλλως.
Η μάχη ενάντια στο φασισμό περνά υποχρεωτικά από την ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος. Ως προϊόν της κρίσης και της παρακμής του καπιταλισμού, ο σύγχρονος φασισμός πλήττει πρώτα απ’ όλα τα πιο ευάλωτα τμήματα της εργατικής τάξης. Οι εργαζόμενοι και οι λαοί αν δεν κατανοήσουν το παρελθόν, δεν θα μπορέσουν να αποτρέψουν την αφαίρεση ιστορικών κατακτήσεών τους και την αναβίωση φαντασμάτων. Ο φασισμός αποκτά υπόβαθρο όταν υπάρχει αβεβαιότητα, δυσαρέσκεια και σιωπή, όταν στα προβλήματα, που δήθεν απαντά, απουσιάζει η ιδεολογία και υπάρχει άρνηση των πνευματικών αξιών. Η τέχνη έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της συνείδησης, είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας και της ανθρώπινης δραστηριότητας
που αποτελούν με τη σειρά τους το ερέθισμα του καλλιτέχνη. Τι πιστεύετε πως είναι ο καλλιτέχνης; Ρώτησαν κάποτε τον Pablo Picasso; «Ένας ανόητος ο οποίος έχει απλά μάτια αν είναι ζωγράφος ή αυτιά αν είναι μουσικός; Αντίθετα, την ίδια στιγμή είναι ένα πολιτικό ον, το οποίο διαρκώς ανταποκρίνεται σε σπαραξικάρδια, φλογερά ή χαρούμενα γεγονότα και απέναντι στα οποία παίρνει θέση με ποικίλους τρόπους. Όχι, η ζωγραφική δεν γίνεται για να διακοσμεί διαμερίσματα. Είναι ένα εργαλείο πολέμου για να επιτίθεται, αλλά και να αμύνεται ενάντια στον εχθρό».
Guernica Pablo Picasso
Ο πίνακας παρουσιάστηκε στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού την ίδια χρονιά και αρχικά εισέπραξε αρνητικές κριτικές. Ύστερα, όμως, αναγνωρίστηκε η καλλιτεχνική του αξία και μάλιστα έγινε σύμβολο του αγώνα των δημοκρατών ενάντια στο φασισμό.
Η έβδομη τέχνη όπως είναι φυσικό, δεν θα μπορούσε να σταθεί απαθής στο φαινόμενο του φασισμού και να μην προσπαθήσει να το αποτυπώσει και να το σχολιάσει με το δικό της τρόπο. Άλλωστε η ομιλία του Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία «Ο μεγάλος δικτάτωρ» σίγουρα σήμερα θα μπορούσε να εκφωνηθεί ξανά με τα ίδια λόγια:
......" Στο όνομα της δημοκρατίας, ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη, ας ενωθούμε! Ας αγωνιστούμε για ένα καινούργιο κόσμο, με ευκαιρίες και δουλειά για όλους, μέλλον για τους νέους, ασφάλεια για τους ηλικιωμένους.
Με αυτές τις υποσχέσεις, οι αγροίκοι πήραν την εξουσία. Αλλά είπαν ψέμματα! Δεν κράτησαν το λόγο τους! Ποτέ δεν θα το κάνουν! Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τον εαυτό τους, αλλά υποδουλώνουν το λαό. Ο αγώνας μας είναι να κάνουμε πράξη αυτές τις υποσχέσεις! Να ελευθερώσουμε το λαό, να σπάσουμε τους εθνικούς φραγμούς, να καταργήσουμε την πλεονεξία, το μίσος και τη μισαλλοδοξία.
Ας αγωνιστούμε για ένα κόσμο δικαίου, όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα φέρουν ευτυχία σε όλους! "........
Οι προτάσεις που ακολουθούν δεν φιλοδοξούν, ασφαλώς, να αποτελέσουν πλήρη κατάλογο