Αρχαία Επιγραφή της Δύμης

 Ιστορικό της αρχαίας επιγραφής. Η επιγραφή αυτή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα, πανελλήνιας εμβέλειας και σημασίας, που έλαβε χώρα στην επικράτεια της αρχαίας Δύμης, προγόνου της σημερινής Κάτω Αχαΐας και αναφέρεται στην επανάσταση των Δυμαίων κατά των Ρωμαίων στα πρώτα χρόνια της ρωμαϊκής κατοχής της Ελλάδας, γεγονός στο οποίο έχουν αναφερθεί διεξοδικά τόσο οι μεγάλοι ιστορικοί της Αρχαιότητας, όσο και πλειάδα νεότερων ερευνητών. Στην επανάσταση της Δύμης αναφέρεται αυτή η μαρμάρινη επιγραφή, η οποία βρέθηκε το 1797 στην Κάτω Αχαΐα από τον J. Hawkins, στο σημείο όπου αναζητούνταν τα ερείπια της Δύμης. Η επιγραφή μεταφέρθηκε και αποτέθηκε στη βιβλιοθήκη του Trinity College του Καίμπριτζ και ήταν ήδη εκεί το 1824. Στις μέρες μας, βρίσκεται στο Fitzwilliam Museum του Καίμπριτζ. Πρόκειται για μαρμάρινη επιγραφή, η οποία αποτελείται από τέσσερα συγκολλημένα κομμάτια, διαστάσεων 0,59 μ. (ύψος) Χ 0,53 μ. (πλάτος) Χ 0,14 μ. (πάχος), κομμένη στο κάτω μέρος. Σώζει είκοσι επτά γραμμές από το αρχικό κείμενο με λίγα κενά. Σύμφωνα με τον ιστορικό Αθανάσιο Ριζάκη, εμπνευστή και πρωτεργάτη της συστηματικής μελέτης της ιστορίας της αρχαίας Δύμης, καθώς και άλλους μελετητές, ο Ρωμαίος ανθύπατος που αναφέρεται στην επιγραφή ταυτίζεται με τον Q. Fabius Maximus Servilianus, ο οποίος πρέπει να εστάλη στην επαρχία της Μακεδονίας, αμέσως μετά τη χρονιά κατά την οποία ανέλαβε πραίτoρας (δηλ. μετά το 146/5 ή 145/4 π.Χ.). Άρα η επιγραφή χρονολογείται το 145/4 ή 144/3 π.Χ. Οι πρωταγωνιστές της επανάστασης ήταν ο Σώσος Ταυρομένεος, ο Δαμίσκος Εχεσθένεος και ο Τιμόθεος Νικέα (το δεύτερο όνομα πρέπει να ήταν Δαμίσκος και όχι Φορμίσκος, όπως υπέθεταν παλαιότερα). Οι επαναστάτες έκαψαν τα αρχεία και τα δημόσια έγγραφα της πόλης, κήρυξαν δημοκρατία και έφτιαξαν δικούς τους νόμους. Επίσης, διέκοψαν κάθε συναλλαγή με τους Ρωμαίους και προέβησαν σε κατάργηση των χρεών των πολιτών.

Ἐπὶ θεοκόλου Λέωνος, γραμματέ‐ ος τοῦ συνεδρίου Στρατοκλέος.

Κόιντος Φάβιος Κοΐντου Μάξιμος ἀνθύπατος Ῥωμαίων Δυμαί‐

ων τοῖς ἄρχουσι καὶ συνέδροις καὶ τῆι πόλει χαίρειν· τῶν περὶ

Κυλλάνιον συνέδρων ἐμφανισάντων μοι περὶ τῶν συντελε‐

σθέντων παρʹ ὑμῖν ἀδικημάτων, λέγω δὲ ὑπὲρ τῆς ἐμπρήσε‐

ως καὶ φθορᾶς τῶν ἀρχ<εί>ων καὶ τῶν δημοσίων γραμμάτων, ὧν ἐγε‐

γόνει ἀρχηγὸς τῆς ὅλης συγχύσεως Σῶσος Ταυρομένεος ὁ

καὶ τοὺς νόμους γράψας ὑπεναντίους τῆι ἀποδοθείσηι τοῖς

[Ἀ]χαιοῖς ὑπὸ Ῥωμαίων πολιτ[εία]ι, περὶ ὧν τὰ κατὰ μέρος διή[λ]θο‐

[μεν ἐν Πά]τραις μετὰ τοῦ παρόντ[ο]ς συμβουλίου· ἐπεὶ οὖν οἱ διαπρα‐

[ξά]μενοι ταῦτα ἐφαίνοντό μοι τῆς χειρίστης κ[ατασ]τάσεως

[κ]αὶ ταραχῆς κα[τασκευὴν] ποιούμενοι [τοῖς Ἔλλησι πᾶσ]ιν· οὐ μό‐

ν[ον γὰρ] τῆς πρ[ὸ]ς ἀλλήλου[ς] ἀσυναλλ[α]ξ[ία]ς̣ καὶ χρε[ωκοπίας οἰ]‐

[κεί]α ἀλλὰ καὶ [τ]ῆς ἀποδεδομένης κατὰ [κ]οινὸν τοῖς Ἕλλη[σιν ἐ]‐ λευθερίας ἀλλότρια καὶ τῆ[ς] ἡμετέ[ρα]ς προαιρέσεως· ἐγ[ὼ πα]‐ ρασχομένων τῶν κατηγόρων ἀληθινὰς ἀποδείξεις Σῶ‐

σον μὲν τὸν γεγονότα ἀρχηγὸν [τ]ῶν πραχθέντων καὶ νο‐

μογραφήσαντα ἐπὶ καταλύσει τῆς ἀποδοθείσης πολιτεί‐

[α]ς κρίνας ἔνοχον εἶναι θανάτωι πα[ρ]εχώρισα, ὁμοίως δὲ καὶ

[…]μίσκον Ἐχεσθένεος τῶν δαμιοργῶν τὸν συμπράξαντα

[τοῖ]ς ἐμπρήσασι τὰ ἀρχεῖα καὶ τὰ δημόσια γράμματα, ἐπεὶ καὶ

[αὐτὸς] ὡμολόγησεν· Τιμόθεον δὲ Νικέα τὸμ μετὰ τοῦ Σώσου

[γεγονό]τα νομογράφον, ἐπεὶ ἔλασσον ἐφαίνετο ἠδικηκώς, ἐ‐

[πέταξα] προάγειν εἰς Ῥώμην ὁρκίσας, ἐφʹ [ὧ]ι τῆι νουμηνίαι τοῦ ἐν‐

[άτου μηνὸ]ς ἔστα[ι] ἐκεῖ καὶ ἐμφανίσας τ[ῶι ἐ]πὶ τῶν ξένων στρατη‐

[γῶι …].ΑΝ[.. π]ρότερον ἐπάνεισ[ιν εἰ]ς οἶκον, ἐὰ[ν μ]ὴ Α?[…]

[‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐]

Rizakis, Achaïe III: 54‐60 αρ. 5

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Όταν θεοκόλος ήταν ο Λέων, γραμματέας του συνεδρίου ο Στρατοκλής. Ο Κόιντος Φάβιος Μάξιμος,  γιος του Κοΐντου,  ανθύπατος των Ρωμαίων, χαιρετά τους άρχοντες, τους συνέδρους και την πόλη των Δυμαίων. Επειδή οι υπό τον Κυλλάνιο σύνεδροι, μου παρουσίασαν τα εγκλήματα που συντελέστηκαν σε εσάς (: στην πόλη σας), εννοώ τον εμπρησμό και την καταστροφή των αρχείων και των δημοσίων εγγράφων, αναταραχή στην οποία πρωτοστάτησε εξ ολοκλήρου ο Σώσος, ο γιος του Ταυρομένους, ο οποίος πρότεινε εγγράφως νόμους αντίθετους στο πολίτευμα που αποδόθηκε από τους Ρωμαίους στους Αχαιούς, γεγονότα τα οποία διεξήλθαμε σημείο προς σημείο στην Πάτρα μαζί με το συμβούλιο που παρευρισκόταν. Επειδή αυτοί που διέπραξαν αυτά μου φάνηκαν ότι προκάλεσαν σε όλους τους Έλληνες μία πολύ άσχημη κατάσταση και αναταραχή, που όχι μόνο ταιριάζει με την απουσία συναλλαγών και την κατάργηση χρεών αλλά είναι και ξένη στην κοινή ελευθερία που δόθηκε στους Έλληνες και στη δική μας πολιτική βούληση. Καθώς οι κατήγοροι μού παρείχαν αληθινές αποδείξεις, έκρινα το Σώσο, που υπήρξε αρχηγός των γεγονότων και πρότεινε εγγράφως νόμους για την κατάλυση του δοθέντος πολιτεύματος, ένοχο και τον παρέδωσα σε θάνατο. Το ίδιο και τον [. . .]μίσκον, γιο του Εχεσθένη, αυτόν από τους δημιουργούς που ομολόγησε ότι συνέπραξε με όσους έβαλαν φωτιά στα αρχεία και τα δημόσια έγγραφα. Τον δε Τιμόθεο, γιο του Νικέα, ο οποίος συνέταξε τους νόμους μαζί με το Σώσο, διέταξα να τον οδηγήσουν στη Ρώμη, αφού τον όρκισα, με τον όρο να είναι εκεί την πρώτη ημέρα του ένατου μήνα, και αφού εμφανίσει στο στρατηγό των ξένων … να μην επιστρέψει στην πατρίδα, προτού να …