ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Ζαχαράτος Φάνης

Οικονομολόγος ΒSc,ΜΒΑ

Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας ακούμε και διαβάζουμε όλο και περισσότερο τον όρο «βιώσιμη ανάπτυξη» ή «πράσινη ανάπτυξη». Τι όμως σημαίνει «βιώσιμη ανάπτυξη» και γιατί συναντάμε τακτικότερα τον όρο αυτό; Είναι μήπως μια νέα μόδα στα οικονομικά; Είναι ένα νέο μοντέλο εξόδου από την κρίση; Τι ακριβώς περιλαμβάνει και γιατί διεθνείς οργανισμοί προτρέπουν να υιοθετήσουμε στόχους και να αναπτύξουμε πρακτικές ώστε να πετύχουμε αυτού του είδους την ανάπτυξη;

Αρχικά, παραθέτουμε έναν απλό και κατανοητό ορισμό. Με τον  όρο βιώσιμη ανάπτυξη (sustainable development) εννοούμε το συνδυασμό ενός φάσματος επιστημών (ή πεδίων αυτών) που προσπαθεί να θέσει την οικονομική μεγέθυνση υπό το πρίσμα του πεπερασμένου αριθμού των φυσικών πόρων και δυνατοτήτων του πλανήτη μας. Σχετικά με την οικονομική επιστήμη πεδία, όπως τα οικονομικά του περιβάλλοντος, τα οικονομικά της οικολογίας κ.ά. προσπαθούν να αναδείξουν την αναγκαιότητα να εφαρμοστεί το τρίπτυχο οικονομία - κοινωνία – περιβάλλον, ώστε να μπορέσουμε πέραν της οικονομικής ανάπτυξης να ελέγξουμε και το περιβαλλοντολογικό μας αποτύπωμα στον πλανήτη.

Στο μέχρι τώρα τρόπο παραγωγής (business as usual), οικονομικής μεγέθυνσης και οργάνωσης, μοναδικός στόχος είναι το οικονομικό κέρδος. Το οικονομικό κέρδος όμως πάντα ενέχει και ρίσκο, που στην προκειμένη περίπτωση, εκτός του ότι είναι πολύ υψηλό το επωμίζεται το περιβάλλον και οι επόμενες γενεές. Επίσης, για την εντατική αυτή οικονομική μεγέθυνση, που βιώνουμε από την περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης και μετά, υπάρχει και ένα κόστος ευκαιρίας. Το κόστος ευκαιρίας αυτό συνοψίζεται στο ότι αν θέλουμε να εντατικοποιούμε την παραγωγή μας (με τον τρόπο που γίνεται ως τώρα), πρέπει να επιβαρύνουμε το περιβάλλον, να απειλούμε τη βιοποικιλότητα του πλανήτη μας, να προκαλούμε την υπερθέρμανση του, το λιώσιμο των πάγων κ.λπ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι φέτος (2017) καταφέραμε μέσα στους επτά πρώτους μήνες του χρόνου να καταναλώσουμε τους φυσικούς πόρους που αναλογούν σε διάστημα ενός έτους. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες χρειαζόμαστε 1,7 του πλανήτη μας για να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας κάθε χρόνο.

Σε αυτά τα δεδομένα έρχεται να προστεθεί το γεγονός, ότι το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα ξεπεράσει τα 9,8 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Αυτό σημαίνει ότι η οικονομική δραστηριότητα θα πρέπει να πολλαπλασιαστεί, για να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες παγκοσμίως (φαγητό, νερό, στέγη κλπ). Με ποιο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης μπορεί να γίνει αυτό; Μπορούμε να συνεχίσουμε τις δραστηριότητές μας με την ίδια κουλτούρα;

Σε αυτό το σημείο, το μοντέλο της βιώσιμης ανάπτυξης προτείνει μια εναλλακτική αντιμετώπιση. Σύμφωνα με αυτή, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων πρέπει να γίνεται με ρυθμό βραδύτερο από το ρυθμό με τον οποίο οι φυσικοί πόροι ανανεώνονται. Παράλληλα, υιοθετείται μια ολιστική αντίληψη γύρω από την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Για να γίνει πιο κατανοητή αυτή η ολιστική προσέγγιση παραθέτουμε τους 17 στόχους για τη βιώσιμη ανάπτυξη (SDG's) σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών:

1.      Δίνουμε τέλος σε όλες τις μορφές της φτώχειας, παντού.

2.      Δίνουμε τέλος στην πείνα, πετυχαίνουμε την επισιτιστική ασφάλεια, βελτιώνουμε τη διατροφή και τη βιώσιμη γεωργία.

3.      Διασφαλίζουμε μία ζωή με υγεία και προάγουμε την ευημερία για όλους, σε όλες τις ηλικίες.

4.      Διασφαλίζουμε την ελεύθερη, ισότιμη και ποιοτική εκπαίδευση προάγοντας τις ευκαιρίες για δια βίου μάθηση.

5.      Επιτυγχάνουμε την ισότητα των φύλων και τη χειραφέτηση όλων των γυναικών και των κοριτσιών.

6.      Διασφαλίζουμε τη διαθεσιμότητα και τη βιώσιμη διαχείριση του νερού και των εγκαταστάσεων υγιεινής για όλους.

7.      Διασφαλίζουμε την πρόσβαση σε οικονομική, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονη ενέργεια για όλους.

8.      Προάγουμε τη διαρκή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη και την πλήρη απασχόληση και αξιοπρεπή εργασία για όλους.

9.      Οικοδομούμε ανθεκτικές υποδομές, προάγουμε την ανοιχτή και βιώσιμη βιομηχανοποίηση και ενθαρρύνουμε την καινοτομία.

10.  Μειώνουμε την ανισότητα εντός και μεταξύ των χωρών.

11.  Δημιουργούμε ασφαλείς, προσαρμοστικές βιώσιμες πόλεις και ανθρώπινους οικισμούς, χωρίς αποκλεισμούς.

12.  Διασφαλίζουμε τη βιώσιμη κατανάλωση και τις μεθόδους παραγωγής.

13.  Αναλαμβάνουμε άμεση δράση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της.

14.  Προστατεύουμε και χρησιμοποιούμε με βιώσιμο τρόπο τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τους θαλάσσιους πόρους για βιώσιμη ανάπτυξη.

15.  Προωθούμε τη βιώσιμη χρήση των χερσαίων οικοσυστημάτων και δασών, καταπολεμούμε την ερημοποίηση, αναστρέφουμε την υποβάθμιση του εδάφους και της βιοποικιλότητας.

16.  Προάγουμε τις ειρηνικές και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνίες, παρέχουμε πρόσβαση στη δικαιοσύνη για όλους και οικοδομούμε αποτελεσματικούς θεσμούς σε όλα τα επίπεδα.

17.  Ενισχύουμε τα μέσα εφαρμογής και ανανεώνουμε την Παγκόσμια Συνεργασία για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Το 2015 τα 193 κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησαν αυτούς τους δεκαεπτά στόχους (οι οποίοι συνοδεύονται από 169 υποστόχους) στο πλαίσιο της «Ατζέντας 2030» με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι κυριότερες προκλήσεις οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές μέχρι το 2030.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό, ότι το μοντέλο της βιώσιμης ανάπτυξης φιλοδοξεί μέσω της επίτευξης συγκεκριμένων στόχων να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των σύγχρονων ανθρώπων, καθώς και να αναπροσδιορίσει τη σχέση τους με το περιβάλλον.

Ένα ελπιδοφόρο παράδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης είναι αυτό της Τήλου, η οποία καθίσταται το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο νησί της Μεσογείου. Μέσω του προγράμματος «TILOS» θα εφαρμοστεί ένα καινοτόμο σύστημα παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας προερχόμενη αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές. Ένα μεσαίου μεγέθους φωτοβολταϊκό πάρκο και μια μικρή ανεμογεννήτρια θα εξασφαλίσουν την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται το μικρό ακριτικό νησί των 500 κατοίκων.

Πολλά κράτη περνούν από το στάδιο της συζήτησης σε αυτό της δράσης. Η Ε.Ε. με το «έβδομο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον» και το «πρόγραμμα LIFE» έχουν ορίσει συγκεκριμένους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το 2020.

Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να υιοθετηθούν «πράσινες» πρακτικές σε όλα τα επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας. Το κράτος, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες πρέπει να συνδράμουν, ώστε να αναπτυχθούν τα κατάλληλα κίνητρα με σκοπό αυτές οι συμπεριφορές και δραστηριότητες να εφαρμοστούν και να γίνουν δομικό στοιχείο της παγκόσμιας κουλτούρας μας.

Ενδεικτικές πηγές:

http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/

http://www.fao.org/home/en/

https://ec.europa.eu/commission/index_el