Η διάσωση του δάσους της Στροφυλιάς, διαχρονική υπόθεση των κινημάτων των ενεργών πολιτών

Ο Βλάσσης Βελλόπουλος και ο αγώνας του για την Καλογριά

 Τάσος Γιακουμής, Γιατρός

Όλοι γνωρίζουμε το περιβαλλοντικό διαμάντι που βρίσκεται πολύ κοντά μας, το δάσος της Στροφυλιάς. Ένα απίστευτα όμορφο τοπίο με σύμβολο την κουκουναριά, ένας βιότοπος ιδιαίτερης σπανιότητας και αξίας.

Το δάσος της Στροφυλιάς εκτείνονταν από τις παρυφές του Αράξου ως τη Μεσσηνία μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Η ξύλευσή του από τους Γερμανούς για τις πολεμικές τους ανάγκες και των ντόπιων για την επιβίωση εκείνα τα δύσκολα χρόνια, περιόρισε κατά πολύ την έκτασή του. Μια από τις αιτίες της επέκτασης της αμμώδους παραλίας σήμερα φέρεται να είναι η διαχείρισή του στα χρόνια της κατοχής. Σήμερα εκτείνεται από τη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος ως τη λιμνοθάλασσα του Κοτυχίου και από τη λίμνη Λάμια ως το Ιόνιο.

Τα μεταπολεμικά χρόνια αφέθηκε απροστάτευτο από καταπατητές και οικοπεδοποίηση. Τη δεκαετία του ΄60 παραχωρήθηκε σε ιδιώτες μέρος του δάσους για να χτιστεί το ξενοδοχειακό συγκρότημα «Kalogria beach».

Την άνοιξη του 1981, εν μέσω της δικαστικής διαμάχης του ενάντια σε 12 βιομηχανίες για τη μόλυνση του Πατραϊκού Κόλπου, ο Βλάσσης Βελλόπουλος κατήγγειλε στην εφημερίδα «Πελοπόννησος» πως σε λονδρέζικη εφημερίδα υπήρχε διαφήμιση πώλησης 110 στρεμμάτων γης της Καλόγριας προς 500.000 δραχμές ανά στρέμμα. Εκείνη την περίοδο είχαν περιφραχθεί εκτάσεις του δάσους και της παραλίας από Άγγλους κτηματομεσίτες και απαγορεύονταν η διέλευση από αυτές τις περιοχές. Ταυτόχρονα, υποκίνησαν ντόπιους βοσκούς να ρίξουν τα κοπάδια τους στο δάσος, προκειμένου να εμποδίσουν την ανάπτυξή του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την περαιτέρω συρρίκνωσή του, καθώς τα ζώα τρέφονταν από τα νεαρά δέντρα και το δάσος μετατρέπονταν σε βοσκοτόπια. Πρέπει να επισημάνουμε και τούτο·  η γη αυτή είχε περάσει στα χέρια τους με αδιαφανείς διαδικασίες, ενώ αποτελούσε εκκλησιαστική περιουσία.

Την ίδια περίοδο, λόγω της μόλυνσης των θαλασσών, απαγορεύτηκε η κολύμβηση σε μεγάλο κομμάτι της παραλιακής ζώνης, από τα Βραχνέικα ως το Προάστειο με αποτέλεσμα η Καλόγρια να είναι η μόνη διέξοδος για τα καλοκαιρινά μπάνια. Έτσι, από τη μια η περίφραξη και από την άλλη ο συνωστισμός των αυτοκινήτων από τους λουόμενους, έκανε σχεδόν απροσπέλαστη για τους κατοίκους του νομού την παραλία της Καλόγριας.

Μέσω της εφημερίδα «Πελοπόννησος» που είχε ξεκινήσει το ρεπορτάζ για την καταπάτηση από το λονδρέζικο Real Estate, ο Βλάσσης Βελλόπουλος ανέδειξε τη σπουδαιότητα του δάσους της Στροφυλιάς αφ’ ενός σαν ιδιαίτερο οικοσύστημα, αφ΄ ετέρου δε σαν μοχλό ισόρροπης οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής και πρότεινε τις εξής λύσεις:

1. Να χαρτογραφηθεί όλη η περιοχή.

2. Να κατοχυρωθεί σαν δημόσιο κτήμα, ώστε να μην μπορεί ο κάθε οικοπεδοφάγος, Έλληνας ή ξένος, να κερδοφορήσει καταπατώντας γη.

3. Ο αιγιαλός να οριστεί στα 150 μέτρα προκειμένου να μην καταλαμβάνεται η ακτή.

4. Το δάσος της Στοφυλιάς να χαρακτηριστεί σαν «Προστατευόμενο Δάσος» ή «Εθνικός Δρυμός» προκειμένου να εμποδιστούν οι ανθρώπινες παρεμβάσεις που θα οδηγήσουν στην εξαφάνιση της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής.

5. Οι ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις να μην βρίσκονται μέσα στο δάσος και να δοθούν οι παραλίες της Καλογριάς στο λαό στον οποίο και ανήκουν.

Με σειρά εκδηλώσεων στις οποίες πρωτοστάτησε, αναδείχθηκε το θέμα του δάσους και της σωτηρίας του. Κλήθηκαν και υπερασπίστηκαν αυτή την προοπτική πολλοί επιστήμονες και ο αγώνας πέρασε σε συλλόγους, οργανώσεις και κατοίκους του νομού. Κεντρικές εφημερίδες πήραν τη σκυτάλη και το κράτος καταγγέλθηκε σαν αδιάφορο και αδρανές μπροστά στην προοπτική ξεπουλήματος και καταστροφής του δάσους της Στροφυλιάς, γιατί δεν εφάρμοζε τους νόμους και τις συνθήκες προστασίας της φύσης.

Ο αγώνας των ενεργών πολιτών έφερε αποτέλεσμα ενάμιση χρόνο μετά από το πρώτο ρεπορτάζ του δημοσιογράφου Άγγελου Βλαχάκη της «Π». Το δάσος της Στροφυλιάς έγινε «Εθνικό Παράκτιο Άλσος» στα πλαίσια του 5ετούς προγράμματος. Προβλήθηκε ντοκιμαντέρ από την ΕΡΤ την ίδια ημέρα (21/11/1982), στο οποίο ο Βλάσσης Βελλόπουλος ήταν ο βασικός ομιλητής.

Η σχέση του Βελλόπουλου με τη Στροφυλιά δεν σταμάτησε το 1982. Συχνά παρενέβη και καταγγέλλει την παράνομη υλοτομία για την κατασκευή της Νέας Εθνικής οδού (21/11/1983) ή την καταστροφή 350 στρεμμάτων δάσους στα Σαμαρέικα το Δεκέμβρη του 1989, όπου και πρωτοστάτησε στην αποκατάσταση του δάσους με φορείς και υπηρεσίες μόλις λίγες μέρες αργότερα. Ένα χρόνο μετά, το 1990, κάτοικος της ίδιας περιοχής προβαίνει στην κοπής πολλών υπεραιωνόβιων κουκουναριών. Ο Βλάσσης Βελλόπουλος ήταν μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη που έγινε με τη διαδικασία του αυτοφώρου.

Με παρέμβαση της Οικολογικής Ομάδας Πάτρας που ηγούνταν ο Βελλόπουλος προς τις αρμόδιες υπηρεσίες, το Μάιο του 1987 ματαιώνονται αγώνες moto cross, και το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς αγώνες Ράλλυ Τζιπ.

Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα τη διάσωση του δάσους της Στροφυλιάς και την ένταξή του to 1996 στη συνθήκη RAMSSAR για τους υγροβιότοπους και στο δίκτυο NATURA 2000. Επίσης, οδήγησαν στη δημιουργία του Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς, που λειτουργεί ήδη από το 2003.

Οι προσπάθειες του Βλάσση Βελλόπουλου για να σταματήσουν οι παράνομες καταπατήσεις ήταν διαρκείς και έντονες προς τις αρμόδιες αρχές. Δυστυχώς, λιγότερα από δύο χρόνια από το θάνατό του, το Μάη του 2016, έμελλε να δει την «τακτοποίηση» και τη μη ανακήρυξη ως αναδασωτέων των παράνομα αποψιλωμένων εκτάσεων της περιοχής των Σαμαρέικων. Η κυβέρνηση με τις…οικολογικές ευαισθησίες στο νομοσχέδιο για τους Φορείς Διαχείρισης (άρθρο 18) νομιμοποιεί την καταπάτηση του παρθένου δάσους της Στροφυλιάς, γιατί οι καλλιέργειες προϋπήρχαν της απόφασης ένταξής του σε πρόγραμμα προστασίας. Κι όλ’ αυτά χωρίς να ορίζεται η σαφής οριοθέτηση, το είδος των καλλιεργειών που θα πρέπει να υλοποιούνται εντός αυτής της περιοχής, των λιπασμάτων κ.λπ. Αυτό θα αφεθεί ως καθήκον του Φορέα Διαχείρισης στο μέλλον, με νέα υπουργική απόφαση.

Η «πληγή» στο κέντρο του δάσους της Στροφυλιάς θα παραμείνει ανοιχτή, εκτός αν νέοι ενεργοί πολίτες πάρουν τη σκυτάλη του αγώνα για την οριστική σωτηρία της Καλόγριας και του όλου δάσους.

Η πορεία του Βλάσση Βελλόπουλου και το παράδειγμά του μας δίδαξε ότι η αντίσταση του οικολογικά συνειδητοποιημένου πολίτη δεν είναι υπόθεση των «ειδικών». Είναι υπόθεση όλων μας.

Τάσος Γιακουμής, Γιατρός

Πηγές

*Ξενοφώντας Παπαευθυμίου, Βλάσσης Βελλόπουλος, Οι οικολογικοί αγώνες ενός ενεργού πολίτη, εκδ. ΤΟ ΔΟΝΤΙ, Πάτρα 2009.

*Βίντεο από την εκπομπή της ΕΡΤ «Ελλάδα δεν είναι μόνο η Αθήνα» της 21/11/1982. 

*Ενθυμήματα του γράφοντος από συζητήσεις με το Βλάσση Βελλόπουλο.

Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του Αλέξη Γκλαβά για τις ανάγκες της Πολιτείας.