Η οικολογία είναι εξέγερση*

Του Ισίδωρου Σιδερόπουλου

Δημοσιογράφος

Τα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος απασχολούν –ή πρέπει να αφυπνίζουν– όλο και περισσότερο τις σύγχρονες κοινωνίες και κατά συνέπεια να επηρεάζουν σημαντικά και την πολιτική σε όλα τα επίπεδα: διεθνές, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό. Ο Πατραϊκός κόλπος, αν και αποτελεί ένα υδάτινο σύστημα με μεγάλη περιβαλλοντική αξία, δέχεται ποικίλα ρυπαντικά φορτία καθιστώντας τον ως ένα ευαίσθητο περιβαλλοντικά υδάτινο σώμα. Οι βιομηχανίες εκτός από τα στερεά απόβλητά τους ρυπαίνουν σταδιακά και με υγρά τοξικά απόβλητα, τα οποία διοχετεύουν στη θάλασσα χωρίς καμία επεξεργασία ή μετά από μερική επεξεργασία. Η μόλυνση του θαλάσσιου περιβάλλοντος οδηγεί στην βαθμιαία και σταδιακή υποβάθμιση της θαλάσσιας ζωής.

  

Το 1978 ένας «μεγάλος μικρός» πολίτης, ο Βλάσσης Α. Βελλόπουλος σήκωσε το ανάστημά του, κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά μαζί με 65 κατοίκους της Ν.Α. περιοχής της πόλεως κατά βιομηχανικών συγκροτημάτων που ρύπαιναν και μόλυναν τον Πατραϊκό κόλπο (τους ανάμεσά οι Πειραϊκή - Πατραϊκή, ΕΓ. Λαδόπουλος, Πιρέλλι, εργοστάσιο Δέρματος, αλλά και ο Δήμος Πατρέων - τα Δημοτικά Σφαγεία Πατρών κλπ), με αποτέλεσμα να παραπεμφθούν σε δίκη για παράβαση του Νόμου 743/77.

   Η δράση του αείμνηστου Βελλόπουλου είχε αρχίσει από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης και το πρώτο του «κίνητρο» ήταν η ανέγερση της πολυκατοικίας στην Αθανασίου Διάκου στα Ψηλαλώνια, όταν έχασε τη θέα προς την Παλιοβούνα∙ αργότερα το κτίριο του Λιμενικού Ταμείου - Λιμεναρχείου που ήρθε να εμποδίσει τη διέξοδο στη θάλασσα στην οδό Κανάρη και έχασε τον ορίζοντα. Δεν ήταν απλώς κάποιος «ενοχλητικός» που ήθελε να κυνηγήσει το δικό του δεκάλεπτο δημοσιότητας. Ήταν η συνειδητή επιλογή ζωής ενός απλού πολίτη, ο οποίος νοιάζεται και χωρίς να επιδιώκει την τιμωρία, επιβάλλει –έστω και μέσα από την τυπική εφαρμογή του νόμου– το δίκιο, το δικαίωμα να έχεις καθαρό περιβάλλον ακόμη κι αν είσαι υποχρεωμένος να αντιμετωπίσεις το ίδιο το κράτος, το δήμο ή τις μεγάλες επιχειρήσεις αλλά και τη φιλοσοφία του… καναπέ. «Υπάρχει βέβαια κι ένας άλλος τρόπος. Η δυναμική αναμέτρηση», έλεγε τότε σε συνέντευξή του. «Η διαφορά μου με τους άλλους είναι ότι πιστεύουν ότι οι κύριοι αυτοί είναι δυνατοί, ώστε δεν θα τους κάνουν τίποτα. Εγώ πιστεύω ότι δεν είναι τόσο δυνατοί».

   Το άρθρο 24 του συντάγματος παράγραφος 1, ορίζει ότι η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους. Για την διαφύλαξη του, το κράτος έχει υποχρέωση να λαμβάνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα (βλέπε). Το δίδαγμα αυτής της πρώτης οικολογικής εξέγερσης, όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται στον τίτλο του άρθρου του κοινωνιολόγου Χρ. Αλεξόπουλου, εστιαζόταν στη συνειδητοποίηση και διεκδίκηση από τον Έλληνα των δικαιωμάτων του. «Αποτελεί ενθαρρυντικό σημάδι για τη δημιουργία υπεύθυνων πολιτών και Κράτους δικαίου. Κάτι που δεν επέτρεπε μέχρι τώρα η δύσπιστη, ανταγωνιστική σχέση μεταξύ άτομου και Πολιτείας», σημείωνε προσθέτοντας: «Όσο και να φταίει το σύστημα για την καταστροφή του περιβάλλοντος –κανείς δεν αμφιβάλλει γι’ αυτό– δεν παύει ο καθένας μας να φέρει όποια ευθύνη ανάλογα με το βαθμό ανοχής και αδράνειας, αν όχι προσωπικής συμμετοχής στη υποβάθμιση της φύσης. Η διαλεκτική σχέση ατόμου-συστήματος μοιάζει μ’ αυτήν της κότας και του αυγού. Πράγμα που σημαίνει, πως, αν δεν αλλάξουμε συνείδηση και νοοτροπία πρώτα, δεν πρόκειται να διορθώσουμε, μετατρέψουμε και διατηρήσουμε ένα νέο και καλύτερο σύστημα για τη ζωή μας. Και για να επιστρέψουμε στο φωτεινό παράδειγμα της πόλης μας, αν δεν κινητοποιηθούμε όλοι μαζί και ο καθένας χωριστά με τον τρόπο του, δεν πρόκειται να σώσουμε τη θάλασσα και την Πάτρα».

   Ο αγώνας αυτός κράτησε τέσσερα ολόκληρα χρόνια κι ο ίδιος το είχε χαρακτηρίσει ως «άσκηση του δικαιώματος του πολίτη. Ένιωθα ότι οι βιομηχανίες μού παίρνουν τη θάλασσά μου, την καταστρέφουν για ένα αλόγιστο κέρδος, ενώ είχαν τη δυνατότητα να εγκαταστήσουν συστήματα βιολογικού καθαρισμού ώστε να μη χάσω το δικαίωμα να απολαμβάνω τη θάλασσά μου». Η καταδικαστική αυτή απόφαση αποτέλεσε τη δικαίωση για τον ίδιο τον ενεργό πολίτη, αλλά και την απαρχή για νέες προσπάθειες καθώς το πρόβλημα της μόλυνσης ήταν πολύ σύνθετο.

  

Ο Βελλόπουλος θεωρούσε ότι το οικολογικό κίνημα είχε σ’ ένα βαθμό καταφέρει να δημιουργήσει το «αίσθημα του ενόχου», να ντρέπονται δηλαδή ή τουλάχιστον να προβληματίζονται Πολιτεία και επενδυτές. «Αυτή η ντροπή είναι το μεγάλο κέρδος», πρόσθετε, αν και συνήθιζε να λέει ότι ακόμη χειρότερα από τους βιομήχανους είναι τα μικροσυμφέροντα, επειδή έχουν «ψήφο» και διαπλέκονται με τους πολιτικούς… «Ό,τι γίνεται στον τόπο μου γίνεται σε όλη την Ελλάδα. Αυτό που γίνεται εδώ γίνεται και σε άλλα μέρη του κόσμου. Ο αγώνας που δίνεις για το… μικρό τοπικό πρόβλημα, συμβάλλει στην παγκόσμια ισορροπία, όσο “μικρό” κι αν φαίνεται αυτό». Έτσι, ο αγώνας κατά της ρύπανσης του Πατραϊκού, συμβάλλει στην απορρύπανση της Μεσογείου. Γι’ αυτό πίστευε ως σημαντικό και το πιο μικρό βήμα θα μπορούσε να έχει πανελλαδική εμβέλεια με παγκόσμια απήχηση.

   Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ρομαντικός, αγνός ή γραφικός αλλά ενεργός πολίτης και συνεπής στις αρχές του. Γι’ αυτό και ο Βελλόπουλος έλεγε πως το φιλότιμο πρέπει ν’ αντικατασταθεί με γνώση και δράση. Κάπως έτσι επιτυγχάνεται η… απορρύπανση.

* Ο τίτλος «δανεικός» από ένα άρθρο «δικό» του, στο 29ο τεύχος –Αύγουστος 2011– του περιοδικού «Πολίτες» ή και από το άρθρο του κοινωνιολόγου Χρ. Αλεξόπουλου, «Η πρώτη οικολογική εξέγερση», εφημερίδα «Πελοπόννησος», Τρίτη 21 Οκτωβρίου 1980, σελ. 3, (αναδημοσίευση περιοδικό Αχαϊκά, τεύχος 26, σ. 27-28. Βλ. Ξενοφών Παπαευθυμίου, Βλάσσης Βελλόπουλος – Οι οικολογικοί αγώνες ενός ενεργού πολίτη, εκδόσεις «Το δόντι», Πάτρα 2009.