Παναγιώτης Κουνάβης
Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Δυτικής Αχαΐας
Επικεφαλής της Αυτοδιοικητικής
Κίνησης Δυτικής Αχαΐας
Οι
τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την απεργία των συμβασιούχων στις υπηρεσίες
καθαριότητας των Δήμων έφεραν πάλι στην
επιφάνεια τα προβλήματα διαχείρισης των απορριμμάτων και είναι μια υπόθεση που
δεν έκλεισε, αλλά θα προκαλέσει αρκετές συγκρούσεις στο μέλλον. Η διαχείριση
των απορριμμάτων σε ολόκληρη την αλυσίδα της (ΑΠΟΘΕΣΗ-ΑΠΟΚΟΜΙΔΗ-ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ)
έχει μαζί τεχνολογίες, εργαζόμενους, κεφάλαια και φυσικά κέρδη.
Παγκοσμίως γνωρίζουμε, ότι η διαχείριση των απορριμμάτων απαιτεί χιλιάδες εργαζόμενους σε
κάθε χώρα και ποικίλει με πολλές μορφές και σχέσεις εργασίας. Τα όσα συνέβησαν πριν
λίγα χρόνια στη φτωχογειτονιά Μοκάταμ στο Κάιρο της Αιγύπτου, όπου η ανακύκλωση
των απορριμμάτων γίνονταν με το χέρι (1) και όσα γνωρίζουμε για τη Σικελία και την
ενασχόληση της Μαφίας με τη «διαχείριση» πάσης φύσεως αποβλήτων, είναι μόνο δυο
παραδείγματα που πιστοποιούν, πως μετά από το εμπόριο όπλων και αυτό της
«λευκής σαρκός», το εμπόριο σκουπιδιών είναι μια από τις «αγαπημένες»
ενασχολήσεις μεγάλων εταιριών αλλά και «συνδικάτων» σε παγκόσμια κλίμακα.
Αποκαλυπτικό άλλωστε είναι και το βιβλίο του Ρομπέρτο
Σαβιάνο «Γόμορρα».
Δεν
είναι τυχαίο άλλωστε που γύρω από τη διαχείριση των απορριμμάτων υπάρχουν από
μικροεργολάβους μέχρι μεγάλες εταιρίες. Μεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες στη χώρα μας ήδη πριν από την ολοκλήρωση των σημαντικών
οδικών αξόνων, έχουν στραφεί στον τομέα της ενέργειας και της επεξεργασίας των απορριμμάτων.
Η έννοια της ανάκτησης υλικών και οι τεχνικές της, αποφέρουν εκτός από πρώτη
υλη στη βιομηχανία και τεράστια κέρδη σε εκείνους που κάνουν την επεξεργασία.
Κατά μέσο όρο, κάθε Έλληνας επιβαρύνει το περιβάλλον με 500
κιλά σκουπιδιών ετησίως. Το
πέρασμα από τις παράνομες και ανεξέλεγκτες χωματερές στους χώρους Υγειονομικής
Ταφής Απορριμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α), αποτέλεσε την κύρια δραστηριότητα αναβάθμισης του
τομέα διαχείρισης των αστικών στερεών αποβλήτων έως τα τέλη τις δεκαετίας του
90’. Μια νέα αγορά και ένα νέο λόμπυ σχετικό με την κατασκευή και
διαχείριση Χ.Υ.Τ.Α είχε δημιουργηθεί. Ωστόσο αυτή η πρώτη προσπάθεια γρήγορα
έφτασε στα όρια της, αφενός λόγω της τροποποίησης των Ευρωπαϊκών κανονισμών που
έδιναν μεγαλύτερη έμφαση στην ανακύκλωση και την ανάκτηση χρήσιμων υλικών από
τα απορρίμματα και αφετέρου γιατί η λειτουργία των Χ.Υ.Τ.Α εμφάνιζε στην πράξη
μεγάλα προβλήματα. Η ρύπανση διέρρεε στο έδαφος, το νερό και τον αέρα και οι
χώροι γέμιζαν πάρα πολύ γρήγορα λόγω της αύξησης των σκουπιδιών.(2) Είναι
γνωστά άλλωστε τα προβλήματα στους ΧΥΤΑ του νομού Αχαΐας.
Ταυτόχρονα
με τα παραπάνω διαπιστωνόταν και η ανάγκη για χωριστή διαχείριση των επικίνδυνων
βιομηχανικών αποβλήτων, που ακόμη και σήμερα συνεχίζουν να ανακατεύονται
με τα αστικά και να καταλήγουν στις χωματερές, ενώ μεγάλο μέρος τους
αποθηκεύεται ή απορρίπτεται σε παράνομους χώρους, τροφοδοτώντας ένα μεγάλο
μαύρο κύκλο εργασιών, που φθάνει μέχρι και τη βάση των υπηρεσιών καθαριότητας.
Το
ισχύον πλαίσιο ευρωπαϊκών οδηγιών και ο νέος εθνικός σχεδιασμός επιβάλλουν
ανακύκλωση των αποβλήτων για τα επόμενα χρόνια που θα φτάνει το 65% με
κατηγοριοποίηση ανά είδος αποβλήτου. Τα κονδύλια μέσω ΕΣΠΑ για τον παραπάνω
στόχο, κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020, ξεπερνούν το 1 δισεκατομμύριο.
580 εκατ. θα κατευθυνθούν στις περιφερειακές αρχές για υλοποίηση του νέου
Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων μέσω εφαρμογής 13 Περιφερειακών Σχεδίων.
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι ήδη έχουμε μπει στον θάλαμο επεξεργασίας πολλών
εκατομμυρίων euro, με ενδιαφερόμενους και ισχυρούς
κατασκευστές. Ενώ, παράλληλα, είναι γεγονός πως η Ελλάδα πρέπει να κάνει αγώνα
δρόμου, ώστε στα επόμενα χρόνια να πιάσει τους υψηλούς στόχους ανακύκλωσης και
ανάκτησης.
Έχουν
ήδη εγκριθεί συμβάσεις συμπράξεων περιφερειών και δήμων με ιδιωτικές εταιρείες
και προχωρούν έργα κατασκευής εργοστασίων επεξεργασίας, σταθμών μεταφόρτωσης,
ΧΥΤΥ, πράσινων σημείων και άλλων συστημάτων σε διάφορες περιοχές. Στην
Πελοπόννησο έργα 150 εκατ. ευρώ με την ΤΕΡΝΑ στη Δυτική Μακεδονία με την κοινοπραξία
των ομίλων Ηλέκτωρ Α.Ε. και Άκτωρ ήδη ολοκληρώθηκε και λειτουργεί μονάδα
επεξεργασίας στην Κοζάνη δυναμικότητας 120.000 τόνων ετησίως, ενώ στις Σέρρες
ήδη εξελίσσεται το έργο με ανάδοχο την κοινοπραξία Intrakat–Archirodon–Envitec
και στην Ήπειρο με την ΤΕΡΝΑ. Στη Δυτική Αχαΐα αναμένεται χρηματοδότηση μονάδας
επεξεργασίας 50.000 τόνων.
Η
διαχείριση των αποβλήτων (συλλογή, αποκομιδή και επεξεργασία) έχει πολλές
παραμέτρους, αφού στο σύνολό της μιλάμε για αστικά και βιομηχανικά απόβλητα. Μέχρι
πρόσφατα είχε ανοίξει διάλογος με αφορμή τον εθνικό σχεδιασμό για τη διαχείριση
των απορριμμάτων. Με ποιον τρόπο όμως αποθέτουμε τα απορρίμματα που παράγουμε,
πώς γίνεται η αποκομιδή τους και πού καταλήγουν; Όλη αυτή η αλυσίδα αν δεν
αντιμετωπιστεί ως ενιαία, δεν μπορούμε να μιλάμε για ολοκληρωμένη διαχείριση
απορριμμάτων προς όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Η διαχείριση αυτή
λοιπόν, με ποια χέρια θα γίνεται;
Η
απεργία των συμβασιούχων στους ΟΤΑ ανέδειξε προβλήματα που υπάρχουν χρόνια τώρα
και δεν έχουν λυθεί. Το γεγονός για παράδειγμα ότι υπάρχουν χιλιάδες
συμβασιούχοι σε έναν τομέα που έχει άμεση ανάγκη για μόνιμο προσωπικό, δεν έχει
κατά τη γνώμη μου σχέση μόνο με το ότι κάποιοι ήθελαν και θέλουν να έχουν
όμηρους εργαζόμενους για να έχουν και εκλογική πελατεία εξασφαλισμένη. Καθώς,
επίσης, και με το γεγονός ότι τα μνημόνια επέβαλαν ένα εργασιακό καθεστώς μη
μόνιμης εργασίας, ακόμα και σε τομείς που δεν επιβαρύνουν τα έξοδα της
κεντρικής κυβέρνησης, αφού καλύπτονται από ανταποδοτικά τέλη. Αλλά και στο ότι
η αποκομιδή των απορριμμάτων είναι τμήμα της διαχείρισης τους και αποφέρει
κέρδη σε αυτόν που την κάνει. Για παράδειγμα, ο δήμος
Ρόδου έχει αναθέσει σε ιδιωτική εταιρεία έναντι 4 εκατ. του 50% της
καθαριότητας, όταν η μισθοδοσία των 130 συμβασιούχων το 2016 έφθασε τα 2,2
εκατ. Ο Μπουτάρης στη Θεσσαλονίκη υπέγραψε στις 27 Ιουνίου σύμβαση (που τελικά
προσωρινά δεν υλοποιήθηκε) με εταιρεία για αποκομιδή σκουπιδιών για τρεις μέρες
έναντι 192.000 ευρώ, με μόνη υποχρέωση να μαζεύει 400 τόνους τη μέρα, όταν μόνο
το προσωπικό ασφαλείας την ίδια μέρα υπογραφής της σύμβασης και μέρα απεργίας
μάζεψε 480 τόνους. Στο Δήμο Λαμιέων, σύμφωνα με την
Οικονομοτεχνική Μελέτη του δήμου το κόστος των 49 συμβασιούχων ανέρχεται
κατ’ έτος σε 1.191.021 ευρώ (μισθοδοσία, καύσιμα, συντήρηση οχημάτων). Ο
προϋπολογισμός της ανάθεσης σε ιδιώτη όμως, είναι 1.572.620 ευρώ (με
απόσβεση οχημάτων 164.880 ευρώ και ΦΠΑ 304.378 ευρώ). Υπάρχει δηλαδή μια
διαφορά περίπου 400.000 ευρώ το έτος που θα πληρώσουν οι δημότες.
Αντίστοιχα
παραδείγματα ήρθαν στο φως της δημοσιότητας της τελευταίες ημέρες. Οι διεθνείς μελέτες που συγκρίνουν το κόστος ανάμεσα
σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα δείχνουν πως οι δήμοι δεν ωφελούνται
μακρόχρονα οικονομικά από την εκχώρηση του τομέα της αποκομιδής των
απορριμμάτων (βλέπε σχετικό πίνακα). Βρισκόμαστε λοιπόν σε ένα στάδιο που
καθορίζεται η διαχείριση των απορριμμάτων σε εθνικό επίπεδο και η ολοκλήρωση
αυτής της διαδικασίας θα επιφέρει και αντίστοιχες εργασιακές σχέσεις.
Η ανακύκλωση είναι μια λέξη που αναμασιέται συνεχώς. Συνηθισμένη,
επίσης, η έκφραση του μέσου Έλληνα για το «χάλι» με τα σκουπίδια. Μάθαμε ως
κοινωνία που καταναλώνει ό,τι μένει από το τραπέζι μας μαζί και με ό,τι
παράγουμε σε απορρίμματα να τα αποθέτουμε σε μεγάλους κάδους και ορισμένες
φορές ακόμα και όταν είναι κορεσμένα.
Και η σημερινή κυβέρνηση, ιδιαίτερα μετά από την υπογραφή του
τρίτου μνημονίου, προωθεί την κατασκευή μονάδων επεξεργασίας (μεγάλης
δυναμικότητας σε πολλές περιπτώσεις) απορριμμάτων με σύμπραξη ιδιωτικού και
δημόσιου τομέα(ΣΔΙΤ),παρά τις εξαγγελίες της και τις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ πριν το
2015 για διαχείριση των απορριμμάτων από τους ΟΤΑ. Πίσω από τις συμπράξεις
αυτές, είναι κατασκευαστικές εταιρίες που στοχεύουν μέσα από τις επενδύσεις
αυτές στην αύξηση της κερδοφορίας τους. Άλλωστε το ενδιαφέρον των Γερμανών επενδυτών
στον τομέα των απορριμμάτων είναι συνεχές.
Έχει μεγάλη σημασία, λοιπόν, ο πρόσφατος αγώνας για μόνιμο
προσωπικό στον τομέα αποκομιδής απορριμμάτων και η έκβασή του, αφού αποτελεί το
βασικό πυλώνα του τρίπτυχου ΑΠΟΘΕΣΗ-ΑΠΟΚΟΜΙΔΗ-ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ. Προϋπόθεση για την
ύπαρξη ενός μοντέλου διαχείρισης ολοκληρωμένου, προς όφελος της κοινωνίας είναι
και η αλλαγή του άρθρου του άρθρου 61* του Ν.
3979/2011, που ψηφίσθηκε επί υπουργίας Ραγκούση, με βάση το οποίο δίνεται η
δυνατότητα στο δημοτικό συμβούλιο να προχωρήσει την ανάθεση της αποκομιδής
απορριμμάτων σε ιδιώτη. Ο αγώνας για μόνιμη και σταθερή εργασία με πλήρη
δικαιώματα στον τομέα της αποκομιδής είναι αγώνας που έρχεται σε σύγκρουση με
την προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Ο αγώνας αυτός θα πρέπει να είναι συνδεδεμένος και με ένα άλλο μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων ανά
δήμο, που θα προωθεί την αποκεντρωμένη ανακύκλωση, η οποία θα ξεκινά στις
γειτονιές και τις συνοικίες με σύστημα μικρών κάδων και όχι με αυτό των μπλε
μεγάλων κάδων που συλλέγουν σύμμεικτα απορρίμματα και κάνουν την κοινωνία
αδιάφορη. Η συγκέντρωση σύμμεικτων απορριμμάτων σε μεγάλες μονάδες, είναι μέρος
της αλυσίδας που παράγει κέρδη, το υπόλοιπο κρύβεται στην υπεραξία των
εργαζομένων που θα τα συλλέγουν.
Αντίθετα, η κατασκευή
μικρών μονάδων επεξεργασίας ανά δήμο, που η λειτουργία τους θα είναι στα χέρια
των ΟΤΑ, έρχεται σε αντίθεση με τα μεγάλα εργολαβικά συμφέροντα, αφού ή
ανακύκλωση ξεκινά στην απόθεση. Γιατί αυτό, προϋποθέτει να αφήνουμε χωριστά το γυαλί,
τα μέταλλα, το πλαστικό χαρτί, και τα οργανικά υλικά, και να γίνεται και με τη συμμετοχή
της κοινωνίας μακριά από τις μεγάλες μονάδες, οι οποίες για να δουλέψουν το
μόνο που χρειάζονται είναι μεγάλες ποσότητες σύμμεικτων απορριμμάτων. Ένα μοντέλο διαχείρισης, που θα
αυξάνει τα αντανακλαστικά μας για καθαρό περιβάλλον και θα απαιτεί και την
ενεργό συμμετοχή μας. Ενώ τα όποια κέρδη και οικονομικά οφέλη από την ανάκτηση
υλικών, που θα μπορούσαν να υπάρχουν θα τα έχουν οι δήμοι, αντί να καταλήγουν
στα χέρια των ιδιωτών εργολάβων. Ήδη, οι πρώτες εκτιμήσεις από το κόστος
διαχείρισης των απορριμμάτων από τις μεγάλες μονάδες που κατασκευάζονται με ΣΔΙΤ είναι το
λιγότερο σε 65-70 ευρώ τον τόνο (και εδώ μιλάμε για τις περισσότερο αισιόδοξες
εκτιμήσεις), που θα πληρώνονται φυσικά από την τσέπη των δημοτών.
Το ερώτημα προς τους Δήμους είναι σαφέστατο. Διαχείριση απορριμμάτων
που θα παζαρεύουν καμιά «θέση» σε μονάδα επεξεργασίας και θα διαπραγματεύονται διάφορες
συμβάσεις με εργολάβους αποκομιδής απορριμμάτων ή διαχείριση προς όφελος της
κοινωνίας και του περιβάλλοντος, με μόνιμο προσωπικό στην αποκομιδή και τη
διαχείριση;
Μπορεί τις απαντήσεις σε πολλά διλήμματα να τις δίνει η ίδια
η ζωή. Αλλά η ζωή των πολλών γίνεται πολύ χειρότερη όταν αδιαφορούν γι’ αυτές
τις απαντήσεις. Αντίθετα, όταν οι κοινωνίες μάχονται για μια διαφορετική
καθημερινότητα από αυτή που σχεδιάζουν άλλοι για αυτές χωρίς αυτές, η ζωή
γίνεται καλύτερη και ομορφότερη.
(1)Το 2003 στο πλαίσιο ενός προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων υπό
την επίβλεψη του γιου του Μπουμπάρακ, τότε ισχυρού άνδρα της Αιγύπτου, τρεις
εταιρίες καθαριότητας, δυο Ισπανικές και μια Ιταλική, ήρθαν για να
«εκσυγχρονίσουν» το σύστημα αποκομιδής της πόλης κερδίζοντας συμβόλαια 50 εκατ.
δολαρίων τον χρόνο, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν ταραχές. (Paul Mason, Ο κόσμος σε εξέγερση,
εκδ. ΔΙΑΥΛΟΣ, σελ. 25.)
(2)http://kokkoi.gr/?p=40
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου