Επανάσταση στην Αχαγιά;

Τάσος Γιακουμής

Γιατρός Κ.Υ Κ. Αχαΐας, 

Πρόεδρος  Ένωσης Ιατρών Νοσοκομείων  Αχαΐας

             Διαβάσαμε στο προηγούμενο τεύχος της Πολιτείας για την επιγραφή που διεκδικεί ο Δήμος Δυτικής Αχαΐας από το Fitzwilliam Museum του Κέμπριτζ*, σαν αναπόσπαστο κομμάτι της τοπικής ιστορίας. Πέρα από τις ευχές για την ευόδωση της προσπάθειας αυτής, ας αναλογιστούμε τί σήμαινε εκείνη η επανάσταση: Σε μία περίοδο που οι Ρωμαίοι είχαν κατακτήσει τον τότε γνωστό κόσμο, στο απαύγασμα της οικονομικής τους ευμάρειας και ενώ είχαν εξαγοράσει με αυτονομία τους ταγούς της μέχρι πρότινος Αχαϊκής Συμπολιτείας, οι φτωχές μάζες των καλλιεργητών και των εργατών βρίσκονταν σε οικτρή κατάσταση, εξαιτίας των χρεών και της δουλείας που επέβαλλαν οι Ρωμαίοι και οι συνεργάτες τους. Στη Δύμη, τη σημαντικότερη κατά πολλούς πόλη του Κοινού της Αχαΐας, ο Σώσος του Ταυρομενέα, ο Δομίσκος του Εχεσθένους και ο Τιμόθεος του Νικέα, βρέθηκαν επικεφαλής μιας λαϊκής επανάστασης, που σκοπό δεν είχε μόνο την αποτίναξη του ρωμαϊκού ζυγού, αλλά την εγκαθίδρυση μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Έκαψαν τα αρχεία των χρεών των πολιτών της Δύμης και έφτιαξαν νόμους που προήγαν τη Δημοκρατία και τον κοινωνικό έλεγχο.

Η επιγραφή αφηγείται το ιστορικό της εξέγερσης και της καταδίκης σε θάνατο των πρωταιτίων, έτσι όπως καταγράφηκε μεταγενέστερα, το 144 π.Χ., από τον Κόιντο Φάβιο Μάξιμο, ανθύπατο της Μακεδονίας, υπεύθυνο της καταστολής της εξέγερσης. Γιατί επανερχόμαστε και σ’ αυτό το τεύχος; Διότι οι αρχαίοι Δυμαίοι μας διδάσκουν ότι, ακόμα κι αν δεν φαίνεται στον ορίζοντα καμιά προοπτική, όταν οι δυνάμεις της συντήρησης έχουν επικρατήσει κατά κράτος, οι λαοί βρίσκουν το δρόμο της λύτρωσης με κάθε τίμημα. Η επιγραφή αυτή δεν αφορά στη Δύμη μόνο, αλλά είναι κληρονομιά για όσους δεν επιλέγουν την υποταγή και ψάχνουν να βρουν διέξοδο, για όσους δεν επιλέγουν … να μείνουν στ’ αυγά τους.

Ο Κολοκοτρώνης και οι … Αχαγιές

1807. Η Φιλική Εταιρεία δεν έχει ιδρυθεί, σχέδιο Επανάστασης δεν υπάρχει. Οι κλέφτες φευγάτοι στα Επτάνησα, τα οποία κατείχαν οι Ρώσοι σ’ αυτή τη φάση των Ναπολεόντειων πολέμων. Η Ρωσία κηρύττει τον πόλεμο στους Οθωμανούς και οι άτακτοι παίρνουν εντολή να τους συνδράμουν επιστρέφοντας στην Πελοπόννησο. «Επήρα διαβατήριο, επήγα εις την καθέδρα της Ρεπούμπλικας εις τους Κορφούς, εκεί με έδωσαν την άδεια δια να κτυπώ στεριάς και θαλάσσης τους Τούρκους, όθεν με εβόλιε. Επήρα και μια ογδοηνταριά στρατιώτες της ξηράς και επήγα πλησίον της Πάτρας, Αχαγιές λεγόμενο, και έκαψα τα σπίτια, τες ιδιοκτησίες, τα μαγαζιά του Σαΐταγα, και έπειτα επέστρεψα εις τη Ζάκυνθο. Οι Ζακύνθιοι, επειδή και είχαν ανάγκην από τροφάς φερμένας από την Πελοπόννησον, έκαμαν μιαν αναφορά εις την Διοίκησιν, και έλεγαν ότι να μη χτυπήσουν πλέον το Μοριά, διότι οι Τούρκοι δεν εδέχοντο τους πηγαίνοντας εκεί δια εμπόριο· έτσι η κυβέρνησις μ’ εμπόδισε να κτυπήσω την ξηρά και διετάχθηκα μόνο να περιοριστώ εις τον πόλεμον της Αγίας Μαύρας»**.

Ο Σαΐτ Αγάς ήταν μεγαλογεωκτήμονας. Από το 1794 ήταν εγκατεστημένος στην περιοχή, με περιουσία που εκτεινόταν από την Πάτρα (το αρχοντικό του βρίσκονταν στο Τάσι) μέχρι την Ηλεία. Η κίνηση του Κολοκοτρώνη ήταν στα πλαίσια της οικονομικής και στρατιωτικής αποδυνάμωσης των Τούρκων, μολονότι σε προηγούμενο εδάφιο των απομνημονευμάτων του αναφέρει ότι το κίνητρό του ήταν η εκδίκηση για το φόνο των δικών του. Όπως κι ο ίδιος αναλύει με γλαφυρότητα, τα οικονομικά αποτελέσματα μιας επιδρομής είναι ακόμα πιο σύνθετα από τα στρατιωτικά, τέτοια που μπορεί να ανασταλεί ακόμα και η συνέχιση της επιδρομής. Στις … Αχαγιές κάηκαν οι μύλοι του Σαΐτ Αγά και πιάστηκαν όμηροι πολλοί από το προσωπικό του, αλλά ο μεγιστάνας αυτός της εποχής «έφυγε» εν ειρήνη το 1819. Η Αχαγιά ξεθεμελιώθηκε από τον Ιμπραήμ αργότερα και πήρε έναν αιώνα να συνέλθει.

Γιατί καταπιανόμαστε μ’ αυτό το μικρό θραύσμα ιστορίας; Διότι είναι πηγή γνώσης και συγκίνησης, που μας βοηθά όμως να κατανοήσουμε τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις του σήμερα ξεφεύγοντας από τη μιζέρια μιας στατικής αντίληψης για τα γεγονότα. Για παράδειγμα, οι Αλυκές δεν ήταν μόνο ψαροχώρι. Ήταν το λιμάνι που αποβιβάζονταν οι επαναστάτες της εποχής …

* http://politeiamag.blogspot.gr/2016/04/blog-post_61.html

** Κολοκοτρώνη, Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής Φυλής από τα 1770 έως τα 1836, εκδ. ΒΙΠΕΡ, τόμ. 64.