Η σημασία της παράδοσης στο σύγχρονο κόσμο

Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων

Δημήτρης Παπανικολάου

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης ιδρύθηκε το 1977 από το Πολιτιστικό Κέντρο Πατρών. Σκοπός της σύστασής του είναι η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, η ενδυνάμωση της πολιτισμικής ταυτότητας και η ανάδειξη της ιδιαιτερότητας του λαϊκού πολιτισμού στη διαμόρφωση και εξέλιξη της νεότερης ιστορίας της χώρας μας. Με τη λειτουργία του αποσκοπεί στην ανάγνωση του ιστορικού παρελθόντος, την αυτογνωσία, τη διάδοση των αξιών της παράδοσης και τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης.

Τα μουσειακά αντικείμενα που απαρτίζουν τη συλλογή αποτυπώνουν με ενάργεια τον τρόπο παραγωγής της προβιομηχανικής κοινωνίας, με αναφορές αφενός μεν στην αγροτική ζωή και τις δραστηριότητες της υπαίθρου, αφετέρου δε στα αστικά παραδοσιακά επαγγέλματα. Η διττής φύσεως συλλογή και το αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης επιτρέπουν μια σύνθετη προσέγγιση στην ανθρωπογεωγραφία, την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις οικονομικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής.

Το εκθεσιακό υλικό κατανεμήθηκε μετά από μουσειολογική μελέτη και αποτελείται από τις εξής θεματικές ενότητες: «μέσα μεταφοράς», «κατοικία», «γεωργία-παρασκευή ψωμιού», «αμπελουργία», «κτηνοτροφία-ποιμενική ζωή» και «υφαντική», ενότητες, οι οποίες συγκροτούν την αίθουσα της αγροτικής ζωής. Σε ξεχωριστή αίθουσα αναπτύσσονται τα εργαστήρια: «σχοινοποιίας», «πιλοποιίας», «υποδηματοποιίας», «κηροπλαστικής», και «ταπητουργίας», ενώ σε αυτόνομο χώρο η τέχνη της «παραδοσιακής τυπογραφίας».

Η περιδιάβαση στις αίθουσες του Μουσείου υποβάλλει ένα νοερό ταξίδι στο χρόνο και ανασύρει μνήμες για τους έχοντες βιώματα, ή θέτει ερωτήματα στους νεότερους για το παρόν και το μέλλον.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, ως «κιβωτός μνήμης», διαδραματίζει ένα ενεργό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της πόλης, καθώς αποτελεί σημείο συνάντησης και κοινωνικής ζωής, ως χώρος αισθητικής, παιδείας και προβληματισμού.

Σε συνεργασία με τα Τμήματα Πολιτιστικών θεμάτων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αχαΐας, οργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα, στα οποία, μέσω των ξεναγήσεων, επιδιώκεται αφενός μεν η εξοικείωση των μαθητών με τους μουσειακούς χώρους αφετέρου δε η γνωριμία τους με τα εκθέματα, ώστε η επίσκεψη να αποτελέσει για τους συμμετέχοντες ψυχαγωγία και διδακτική εμπειρία.

Ο παιδευτικός ρόλος του Μουσείου αποτελεί τη βασική μέριμνα για την επίτευξη του σκοπού του, ενώ οι εντός και εκτός του εκθεσιακού χώρου παράλληλες εκδηλώσεις –διαδραστικού περιεχομένου– σε συνάρτηση με την ανανέωση και τον εμπλουτισμό των εκθεμάτων, προκαλούν το ενδιαφέρον των επισκεπτών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, κρατώντας ζωντανό το λειτουργικό μέρος του Μουσείου, καθώς αυτό προσφέρεται σε νέες αναγνώσεις.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στο πλαίσιο του παιδευτικού του ρόλου συνεργάζεται με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα για την πραγματοποίηση των πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών, κυρίως του Τμήματος Μουσειολογίας-Μουσειογραφίας & Σχεδιασμού Εκθέσεων Τ.Ε.Ι. Πατρών, καθώς και άλλων Πανεπιστημιακών Σχολών.

Η αδιάλειπτη λειτουργία, η διακριτή φυσιογνωμία, η επιστημονική τεκμηρίωση και η παιδευτική κατεύθυνση, προσδίδουν στο θεσμό την αναγκαία μουσειακή ταυτότητα, που το καθιστά αναγνωρίσιμο και παρεμβατικό στο χώρο του Πολιτισμού.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης αποτελεί δημιούργημα της συλλογικής προσπάθειας των μελών του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών. Οι πολύτιμες συλλογές αποκτήθηκαν από δωρεές των μελών και πολλών συμπολιτών –οι οποίοι ενστερνίστηκαν το όραμα των ιδρυτών– αναδεικνύοντας τη σημασία της ευεργεσίας και προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Η συμβολή του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών επισφραγίστηκε το 2012 με τη δωρεά του συνόλου των εκθεμάτων στο Δήμο Πατρέων.

Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στεγάστηκε, από το 1977 έως το 1983 στο νεοκλασικό κτήριο της οδού Ρήγα Φεραίου 79, και από το 1983 έως το 2011 στο επί των οδών Κορυτσάς και Μαυροκορδάτου κτήριο του Σκαγιοπουλείου Κληροδοτήματος. Η από το 2013 λειτουργία του Μουσείου στο Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο, υλοποίησε την από το 1991 πολιτική βούληση του Δήμου Πατρέων, για την εγκατάστασή του στο ήδη τότε διαμορφωμένο για πολιτιστικές δραστηριότητες, εμβληματικό κτήριο της Άνω Πόλης.

Το «Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων», φάρος της αυγής, με σήματα τη βιωμένη μνήμη– ως πνεύμα και ήθος της παράδοσης– διασώζει το αισθητικό λεξιλόγιο της συλλογικής ζωής, το αποτυπωμένο στα «έργα των χειρών» του λαϊκού τεχνίτη και στέλνει μηνύματα που ιχνηλατούν την ταυτότητα του μέλλοντος.

*Ο Δημήτρης Παπανικολάου ήταν υπεύθυνος της Δημοτικής Πινακοθήκης Πατρών (1988-2014)

και του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων (2013-2014).

Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Δήμου Πατρέων

Παλαιό Δημοτικό Νοσοκομείο

Πλατεία Κορύλλων, Άνω Πόλη. 26225. Πάτρα

Τηλ: 2610624088-621523-390937