Γιώργος Διαγουρτάς
MSc Οικονομικών Επιστημών
MSc Οικονομικών Επιστημών
Σύμφωνα με τη μαρξιστική
θεωρία, η κρίση υπερ-συσσώρευσης που οφείλεται στην πτωτική τάση του ποσοστού
κέρδους, οδηγεί στην πτώση των επενδύσεων, την έλλειψη ζήτησης και την
οικονομική ύφεση. Για να επανέλθει το κεφάλαιο σε κερδοφορία απαιτείται η
μείωση του εργασιακού κόστους (απολύσεις, ευελιξία στην αγορά εργασίας, μείωση
των μισθών), που θα οδηγήσει σε αύξηση των επενδύσεων και οικονομική ανάπτυξη. Άρα,
το κεφάλαιο στην περίοδο των οικονομικών κρίσεων καταφεύγει στην εσωτερική
υποτίμηση για να επανέλθει σε αυξητικούς ρυθμούς κερδοφορίας. Αυτό δεν συνέβη
μόνο στην Ελλάδα με αναποτελεσματικό τρόπο από το 2010 και μετά, με την
εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών, αλλά και στις ανεπτυγμένες οικονομίες μετά
από τη «Μεγάλη Ύφεση» του 2008. Μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει στη Μεγάλη
Βρετανία τον τελευταίο καιρό για τις συνθήκες εργασίας στις βρετανικές
επιχειρήσεις και την απώλεια θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων εξαιτίας των συμβάσεων
εργασίας μηδενικής χρονικής διάρκειας (zero-hour contracts), που δημιουργούν συνθήκες εργασιακού
μεσαίωνα για τον εργαζόμενο και πλήρους απελευθέρωσης για τον εργοδότη.
Η ονομασία “zero-hour contract” (ZHC) προήλθε από τον ίδιο τον τύπο της εργασιακής
σύμβασης. Σύμφωνα με τη σύμβαση, ο εργοδότης δεν υποχρεούται σε ελάχιστες ώρες
εργασίας του εργαζόμενου και ο εργαζόμενος δεν είναι υποχρεωμένος να αποδεχθεί
οποιαδήποτε εργασία του προσφέρει ο εργοδότης. Ο εργαζόμενος οφείλει να είναι
διαθέσιμος να εργαστεί οποτεδήποτε ζητηθεί από τον εργοδότη, χωρίς να ορίζεται
στη σύμβαση ο αριθμός των ωρών ή ημερών εργασίας. Η φράση “zero-hour contract” ήταν άγνωστη στη Μεγάλη Βρετανία πριν από
μια δεκαετία, αλλά σήμερα όλοι οι βρετανοί εργαζόμενοι γνωρίζουν την ύπαρξή της
και τους δυσμενείς όρους που περιλαμβάνει για τους ίδιους. Η χρηματοπιστωτική
κρίση έδωσε την ευκαιρία στο βρετανικό κεφαλαίο να υποστηρίξει τα “zero-hour contracts” για μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά εργασίας
και μείωση του εργασιακού κόστους. Το 90% των εργαζόμενων της μεγάλης
βρετανικής αλυσίδας αθλητικών ειδών “Sports Direct” και των McDonald's Βρετανίας
(περίπου 82 χιλιάδες εργαζόμενοι) εργάζεται με ZHC. Συνολικά, οι εργαζόμενοι με ZHC έχουν οχταπλασιαστεί στη Βρετανία την
τελευταία δεκαετία, από 100 χιλιάδες το 2005 σε 801 χιλιάδες στο τέλος του 2015
(2,5% των εργαζόμενων).[1]
Αν και η βρετανική
εργοδοσία χρησιμοποίησε την οικονομική κρίση και την αυξημένη ανεργία
για την καθιέρωση των ZHCs στις επιχειρήσεις της, ήταν η περίοδος της οικονομικής ανάκαμψης (από
το 2010 και μετά) που τα ZHCs γνώρισαν τεράστια άνθιση. Αν και η βρετανική
οικονομία επανήλθε σε ρυθμούς έστω και ρηχής ανάπτυξης και η ανεργία μειώθηκε,
τα ZHCs όχι απλά παραμένουν αλλά διαρκώς αυξάνουν το μερίδιό τους στην αγορά
εργασίας. Μόνο το 2015 οι εργαζόμενοι με ZHC αυξήθηκαν 15%.
Αν και πολλοί
εργαζόμενοι, όπως φοιτητές, συνταξιούχοι, μητέρες, προτιμούν τα ZHCs γιατί τους προσφέρουν ευελιξία ωραρίου, το
37% των εργαζόμενων με ZHC θα προτιμούσαν να δουλεύουν περισσότερες ώρες,
όταν το αντίστοιχο ποσοστό στο σύνολο των εργαζόμενων είναι μόλις 10%,[2] σύμφωνα με τη βρετανική συνομοσπονδία εργατών
(TUC). Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, ο μέσος εβδομαδιαίος μισθός των
εργαζόμενων με ZHC είναι 188£
(233€), όταν
για τους εργαζόμενους σε μόνιμη εργασία είναι 479£ (594€), ενώ τα 2/5 των
εργαζόμενων με ZHC αμείβονται με εβδομαδιαίο μισθό μικρότερο από 111£ (138€),
με αποτέλεσμα να μην έχουν δικαίωμα να λάβουν επίδομα ασθενείας.
Όπως είναι φανερό, η «ευελιξία» στη βρετανική
αγορά εργασίας, που υποστηρίζουν οι εργοδότες, μετατρέπεται σε εκμετάλλευση και
αυτή η εκμετάλλευση συνεχώς διαιωνίζεται, με αποτέλεσμα οι αντιδράσεις από τα
εργατικά συνδικάτα να αυξάνονται. Προσφάτως, μάλιστα, ο ιδρυτής της “Sports
Direct” και ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής Νιούκαστλ Μάικ Άσλευ κλήθηκε σε
επιτροπή της βρετανικής Βουλής για να δώσει εξηγήσεις για τις συνθήκες εργασίας
των εργαζόμενων της επιχείρησης και το μεγάλο αριθμό ZHCs. Ο ίδιος αρνήθηκε να
παραστεί υποστηρίζοντας «πως η εταιρεία υπόκειται σε δημόσιο διασυρμό που
λειτουργεί κατά των συμφερόντων των εργαζομένων της» απειλώντας εμμέσως πως θα
αναγκαστεί να προβεί σε απολύσεις αν μειωθούν οι πωλήσεις της εταιρίας λόγω
δυσφήμισης. Τα λόγια του βρετανού πολυεκατομμυριούχου φέρνουν στο μυαλό
δηλώσεις ελλήνων υποστηρικτών της οικονομικής και πολιτικής σκηνής, που
στηρίζουν τις μνημονιακές πολιτικές της εργασιακής ευελιξίας και των χαμηλών
εταιρικών φόρων, οι οποίες «θα στηρίξουν την ελληνική επιχείρηση και δεν θα την
αναγκάσουν να μειώσει το εργατικό της δυναμικό ή να μεταναστεύσει σε γειτονικές
χώρες». Αλλά στην ελληνική αγορά εργασίας θα αναφερθούμε εκτενώς σε επόμενο
άρθρο.
Οι προβλέψεις για την παγκόσμια οικονομία
ακόμα και από συστημικούς οικονομικούς οργανισμούς είναι εξαιρετικά δυσοίωνες. Άλλωστε,
η παγκόσμια οικονομία την τελευταία 8ετία βρίσκεται σε σχετική στασιμότητα με
ανεπαίσθητους ρυθμούς ανάπτυξης. Πάντα στις περιόδους της καπιταλιστικής κρίσης
οι εργαζόμενες τάξεις δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση προκειμένου το κεφάλαιο να
διατηρήσει την κερδοφορία του. Δεν είναι τυχαίο πως ο διάμεσος πραγματικός
μισθός[3] στη Μ. Βρετανία είναι μικρότερος κατά 9,2% από το 2008[4] αν και το ποσοστό της ανεργίας είναι στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2006 (5,1%). Συνεπώς, όσο συνεχίζεται
η κρίση, η σύγκρουση κεφαλαίου-εργαζόμενων θα οξύνεται και τα εργασιακά
δικαιώματα ακόμα και στις αναπτυγμένες οικονομίες θα απειλούνται. Απέναντι στα
ZHCs και στην «ευέλικτη» αγορά εργασίας οι εργαζόμενες τάξεις όλων των χωρών
πρέπει να απαιτήσουν πλήρη και σταθερή απασχόληση. Οι τελευταίες κινητοποιήσεις
σε Ισπανία και Γαλλία αποδεικνύουν πως η ταξική σύγκρουση εντείνεται. Αυτό,
πλέον, δεν επιτυγχάνεται με βελτίωση του καπιταλιστικού συστήματος αλλά με
ολική ανατροπή του.
[2] http://www.theguardian.com/business/2016/mar/09/zero-hour-contract-is-not-flexiblity-but-exploitation-and-its-rising
[3] Διάμεσος μισθός είναι ο μισθός του
εργαζόμενου που το ½ των εργαζόμενων έχει μεγαλύτερο μισθό από τον ίδιο και το
½ των εργαζόμενων χαμηλότερο μισθό από τον ίδιο. Αποτελεί καλύτερο στατιστικό
μέτρο από τη μέση τιμή γιατί δεν περιλαμβάνει ακραίες τιμές.
[4] https://www.tuc.org.uk/economic-issues/labour-market-and-economic-reports/labour-market/economic-analysis/real-wages-still
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου